Wat doet een vormgever? Verpakt hij de boodschap die een ander hem vraagt te verpakken? Maakt een vormgever per definitie een mooie verpakking? Mag een vormgever zich bemoeien met de boodschap die hem gevraagd wordt te verpakken? Of moet hij zich er zelfs mee bemoeien? Dit zijn wat mij betreft de vragen die je na het lezen van "Jan van Toorn: Critical practice" voor jezelf beantwoord moet hebben. Je gaat namelijk anders naar de beelden kijken die Jan van Toorn ons heeft voorgeschoteld.

Dat hebben de schrijver, samensteller en vormgever van het boek zich waarschijnlijk ook gerealiseerd, want het boek is namelijk opgebouwd uit drie delen. Het eerste deel bestaat uit 75 bladzijden met door Jan van Toorn vormgegeven beelden en enkele pagina's met uitspraken van Jan van Toorn over vormgeving. Verklarende teksten bestaan hooguit uit het toelichten van de opdrachtgever. Daarna volgen 50 pagina's tekst over het werk van Jan van Toorn, de ontwikkeling in zijn werk, de ideëen die hij heeft over grafisch ontwerpen en de vragen waarmee ik deze bespreking begon. Om te besluiten met ruim 100 bladzijden die wederom alleen bestaan uit beelden en enkele pagina's met uitspraken van Jan van Toorn over vormgeving. Persoonlijk vind ik dit een geweldige vondst. Want je kijkt namelijk anders naar deze beelden nadat je de antwoorden van de vormgever op de eerste vragen weet.

Enkele van de uitspraken van Jan van Toorn over vormgeven maken direct duidelijk waar hij staat:

"Working within this reality, we will constantly find ourselves caught in a field of tension between individual, corporate and public interests; obliged to position ourselves and make that clear in our product."

"Text and information about exhibitions and publications should present the minumum of illusion in relation to what is being proffered. It should be narrative without detracting from the objective value."

"The main focus should always be on the receiver, who should be continuously allowed to be the expert of his own experience, his own history."

Wie deze uitspraken in het achterhoofd heeft, doorziet de logica en consequenties in de vormgeving van Van Toorn. Het meest consequent misschien nog wel in de kalenders die hij ontwierp voor Mart.Spruijt en de posters die hij voor het Van Abbemuseum maakte. De vormgever staat dicht bij de ontvanger van de boodschap. Hij neemt de ontvanger serieus en gaat er van uit dat deze qua beeld een bepaalde mate van 'geletterdheid' heeft. Esthetiek om de ethetiek brengt de boodschap niet over. De illusie van schoonheid hindert de echte boodschap alleen maar.

Rick Poynor (tekst), Simon Davies (vormgeving)
Jan van Toorn: Critical Practice
240 bladzijden, paperback
Prijs € 37,50
Uitgeverij 010, Rotterdam
ISBN 978 90 6450 565 2
Uitgegeven in 2008 Tweet