Het wordt vleeseters vaak door vegetariërs verweten: "Weet je wel wat je eet?". Daarmee bedoelen ze dan dat er achter dat neutraal en onherkenbaar verpakt stukje vlees, een dier schuil gaat. Een dier dat werd geboren, heeft geademd, heeft gegeten en misschien (afhankelijk van de leefomstandigheden) wel écht heeft geleefd. Tot het dier klaar was voor consumptie en voor ons werd verwerkt tot in handzame plastic schaaltjes verpakte stukjes vlees. Maar hoe zit het met onze kennis van groei en verschijningsvorm van groente? Is het bij groenten zoveel anders?

Dat vroeg ook ontwerper Maarten Kolk zich af. Hij combineerde zijn afstudeerproject aan de Design Academy Eindhoven met zijn fascinatie voor groentetuinen. Zijn ervaring was dat gewone, dagelijkse dingen te vaak als vanzelfsprekend worden beschouwd. Dat geldt voor gebruiksvoorwerpen maar ook voor ons voedsel. Iedereen consumeert elke dag groente, maar de oorsprong en groeiwijze van groente is voor velen een raadsel. Kolk neemt ons in "Doorgeschoten" als lezer maar vooral als kijker aan de hand door zijn groentetuin.

En wat ziet Kolk in zijn (moes)tuintje? Te beginnen bij het prille begin. De pas kiemende zaden, het pas geplante gewas. Het zijn beelden die Rutger Kopland tot poëzie zouden drijven. Voor het leken–oog zijn deze jongelingen onherkenbaar, niet van elkaar te onderscheiden. IJsbergslag, andijvie, prei; het lijkt allemaal op elkaar. Altijd weer diezelfde twee symmetrische blaadjes waarmee het begint. Na enkele weken neemt het onderscheidend vermogen toe. Tot en met het moment dat de groente "klaar" is. Dat wil zeggen. Je herkent de ijsbergsla als ijsbergslag en de bloemkool als bloemkool. En verdomd, wat blijkt, de groente blijkt alle levensstadia en de bijbehorende metamorfosen nog niet te hebben doorlopen. Vanaf dan wordt het echt interessant.

Want wanneer een ijsbergsla zijn karakteristieke ronde vorm heeft aangenomen, de bloemkool een wit hart heeft gekregen en de stronken met spruitjes zijn bezaaid, ja dan heeft de groente zijn levensdoel gehaald. Dan mag het, wat ons als consument betreft, ophouden. Maar voor de ijsbergslag en de spruit begint het dan pas want daarna begint hij door te schieten.

Alleen al die term, "doorschieten". Het heeft betrekking op het groter en omvangrijker worden dan (vanuit het perspectief van consumptie gezien) de bedoeling is. Je schiet door (voorbij) het punt van geschiktheid. Een punt dat uiteraard door ons, mensen / consumenten, is bepaald. Want puur fysiologisch gezien moet de plant nog tot volle wasdom komen. Dan zie je groente zoals je eigenlijk groente niet kent.

Dat is ook het moment dat de vormgever Kolk in beeld komt. Hij laat zien wat voor onverwachte schoonheid er schuilt in ijsbergsla wanneer je het zijn gang laat gaan. De vervormingen en verkleuringen die op dat moment optreden zijn onverwacht mooi. Want pas nu zie je wat de plant in concept altijd al in zich had; de bloei, de vorm, de omvang.

Dat laatste brengt me bij de vormgeving van het boek. Het meest intrigerende van het boek zijn de beelden van de doorgeschoten groenten. Ze zijn van wortel tot kruin weergegeven. Een leuke vondst is om in de uiterste rand van de pagina´s een maat aan te geven. Want je kunt je nogal vergissen in de maat wanneer je alleen op de plaatjes zou afgaan.

"Doorgeschoten" laat ook zien dat we als supermarktconsumenten geen idee hebben hoe groenten er nog meer kunnen uitzien. Kolk heeft een aantal wortelen uit eigen tuin op een rij gezet en gefotografeerd. Met de perfect cilindrische/conische wortelen in het achterhoofd, lijkt alsof de gefotografeerde wortelen niet goed zijn. Ze lijken misvormd, gemuteerd met hun rare zijtakken en gedrongen voorkomen. Maar goed; wortelen zijn wortelen en doen ook waarvoor ze bedoeld zijn zonder de perfecte visuele vormgeving. Vorm en functie hebben niet altijd iets met elkaar te maken. Als de vormgever Maarten Kolk dat heeft willen zeggen, dan is de boodschap luid en duidelijk overgekomen.

Maarten Kolk
Doorgeschoten.
184 bladzijden, paperback
Prijs € 23,00
episode publishers
ISBN 978 90 5973 069 4
Uitgegeven 2008
Tweet