cadoc.nl, boeken over kunst, fotografie en vormgeving (en nog veel meer)
Foto Bert Nienhuis
Woensdag 31 december 2008
Soms maak je als kijker een grote fout door eerst te gaan lezen. In dit geval was het dus fout gegaan. Ik had eerst de inleidende tekst van Gerard van Westerloo gelezen en daarna pas de foto´s bekeken. Een beginnersfout. Bij boeken over fotografie moet éérst het beeld spreken en daarna de tekst. Gelukkig klopte het wel: de tekst, de foto´s en mijn gevoel bij de foto´s.

Bert Nienhuis, fotograaf
Bert Nienhuis fotografeert al sinds de vroege jaren zeventig. Hij maakte portretten en reportages voor onder meer Vrij Nederland, waar hij werkte met Ischa Meijer, Bibeb, Gerard van Westerloo, Max van Weezel en Joop van Tijn. Tout bekend Nederland (en ver daarbuiten) heeft bij Nienhuis voor de lens gestaan. Beroemdheden als Andy Warhol, Harry Mulisch en Shere Hite werden door hem gefotografeerd.

Ontspannen portretten
Het eerste dat opvalt wanneer je de reeks portretten bekijkt, is dat er zoveel zijn die iets weghebben van een "film still". Een portret dat bevroren is in de tijd terwijl daar geen pose aan ten grondslag ligt. Zijn onderwerpen zijn net op dat moment vastgelegd terwijl ze in een voor hun karakteristieke houding staan of gebaar maken. Kijk maar naar het portret van Chaim Potok, Yitzhak Shamir of Erica Terpstra om te zien wat ik bedoel. Bij andere foto´s vraag je je af hoe de fotograaf de door hem vastgelegde personen zo gek kreeg om iets te doen. Neem nu de foto´s die hij maakte van Maarten Biesheuvel en die van Charlotte Mutsaers. Hoe doet ie dat? Bert Nienhuis geeft daarop zelf antwoord:
Mijn fotoportretten beginnen al op het moment dat ik voor een afspraak opbel. [..] Er moet meteen contact zijn. Het dondert niet waarover we praten, ik bedoel, als het maar interessanter is dan het weer. Er moet iets samen zijn, er moet een soort snaarwerking zijn. Er moet iets, het klinkt hoogdravend, maar er moet iets vibreren."

En wanneer dat contact er een keer is, moet het juiste moment zich voordoen. Ook dit beschrijft Bert Nienhuis zelf het beste:
Er schijnt iets te bestaan dat het zenmoment genoemd wordt. Je staat klaar met pijl–en–boog, een moment ben je geheel ontspannen. Je laat de pijl los en hij vliegt in de roos. Ik noem dat mijn fotomoment.

Wanneer je het boek doorbladert zie dat Bert Nienhuis talloze zenmomenten moet hebben gekend…

Ongedwongen reportages
Naast portretten maakte Bert Nienhuis (sociale) reportages. Het meest bekend zijn de reportages "De Antillenstraat te Roermond", "De pont van kwart over zeven" en "De geheel verzorgde illusie" die werden gepubliceerd in de Vrij Nederland–bijlagen. Nog meer dan bij zijn portretten zie je het resultaat van zijn, ontwapenende, werkwijze. Bij dit soort huiskamerscene's krijg je niet de indruk dat er een fotograaf aan tafel is aangeschoven, maar 'gewoon' een bezoeker met een fotocamera. In het boek gaat de aandacht vooral uit naar de portretten die Bert Nienhuis heeft gemaakt en wat minder naar zijn reportagewerk. Dat is jammer. Het lijkt op die manier een ondergeschoven kindje terwijl wat mij betreft in zijn reportagewerk enkele van zijn meest krachtige foto's zijn opgenomen. Misschien iets voor een volgende uitgave over Bert Nienhuis, een boek exclusief gewijd aan zijn reportagefoto's?

Verleidelijk
Vanaf de omslag kijkt sexuologe Shere Hite ons in een min of meer verleidelijke pose aan. Degene die aan deze verleiding toegeven en het boek oppakken (en mee naar huis nemen), zullen niet teleurgesteld zijn. Foto Bert Nienhuis staat vol met bijzondere portretten en reportagefoto's waarbij de fotograaf de geportretteerden heeft verleid om een fractie van een seconde zichzelf bloot te geven. En die ene fractie van een seconde heeft hij telkens weer gepakt. De (schaarse) teksten in het boek voegen echt iets toe aan de beelden. Het is verhelderend om te lezen hoe de fotograaf tot zulke beelden is gekomen. Veel beelden en weinig maar goede teksten, dat maakt samen een geslaagd fotoboek. Misschien nog een klein aandachtspuntje. De afdrukkwaliteit van de foto's zelf had nog iets beter gekund. Zo zit je bij een nadere bestudering van de foto van Wim de Bie in zijn geliefde duinen al snel op rasterniveau. Je ziet met het blote oog de stippen waarmee de foto is opgebouwd. En dat terwijl er nu zoveel fotoboeken verschijnen waarbij duotone en zelfs quadratone druk wordt toegepast.

Van 21 december 2008 tot 5 april 2009 is er in het Joods Historisch Museum in Amsterdam een overzichtstentoonstelling te zien van het werk van Bert Nienhuis.

Bert Nienhuis (foto´s), Gerard van Westerloo (tekst)
Foto Bert Nienhuis
174 bladzijden
Prijs € 49,95
Uitgeverij Atlas
ISBN 978–90–4501–292–6
Uitgegeven december 2008
Links bij dit artikel: