Het mag wel een uniek stukje geschiedenis worden genoemd: de zeer vroege foto´s van de Haarlemse drukkersfamilie Enschedé. Precies honderd van deze zogenaamde daguerreotypieën zijn bewaard gebleven en een groot deel hiervan is te zien op de tentoonstelling in Huis Marseille én in het boek "'In het volle zonlicht'. De daguerreotypieën van het Museum Enschedé te Haarlem ".
Wie de jaartallen ziet die verbonden zijn met de uitvinding van de fotografie, zal het met me eens zijn dat er niet één jaartal als onomstreden geboortejaar aangewezen kan worden. Ook dé naam die verbonden is met de uitvinding van fotografie, is er eigenlijk niet. Enkele namen duiken echter meerdere keren op. Niet in de laatste plaats die van de Fransman Louis Jacques Mandé Daguerre (1787–1851). Misschien is hij niet dé uitvinder van de fotografie, hij is wel degene die met een procedé is gekomen om eenvoudiger dan voorheen foto´s te maken. Zijn uitvinding werd door de Franse staat aangekocht en in 1839 wereldkundig gemaakt.
Het resultaat van het door Daguerre ontwikkelde procedé heet een daguerreotypie. Een daguerreotypie bestaat uit een kleine zilveren spiegel waarop het geprojecteerde beeld op een lichtgevoelige laag wordt aangebracht. Het beeld dat zo ontstaat is in feite een negatief: daar waar het licht op de lichtgevoelige laag reflecteert, wordt de laag als het ware weggebrand. Om het beeld goed te kunnen zien, en van een negatief beeld een positief beeld te maken, moet het spiegelende oppervlak in het licht onder een bepaalde hoek worden bekeken.
F.W. Deutmann, Johannes III Enschedé, 1849 uit: 'In het volle zonlicht'. De daguerreotypieën van het Museum Enschedé te Haarlem
Daarmee zijn we ook terecht gekomen bij de titel van het boek. In de Koninklijke Bibliotheek bevindt zich een brief van Johannes III Enschedé aan zijn schoonzuster, gedateerd 13 oktober 1839:
Wat ben ik u dank schuldig voor de Daguerre schilderij. Nu eerst heb ik die recht leeren bezien – in het volle zonnelicht, en een weinig terzijde.
De daguerreotypie die in de brief wordt genoemd, is er een met als voorstelling een pasteltekening met het portret van Johannes III. Deze daguerreotypie is één van de allereerste in Nederland.
![[Anoniem], Christina Gerarda Enschedé, c. 1847 uit: 'In het volle zonlicht'. De daguerreotypieën van het Museum Enschedé te Haarlem](plaatjes/daguerreotype_in_het_volle_zonlicht_02.jpg)
[Anoniem], Christina Gerarda Enschedé, c. 1847 uit: 'In het volle zonlicht'. De daguerreotypieën van het Museum Enschedé te Haarlem
In de familie Enschedé zullen nog vele daguerreotypieën volgen. Veelal portretten van familieleden die door hun lange belichtingstijd vaak een wat geforceerde, onnatuurlijke houding hebben. De kracht van de collectie daguerreotypieën van de familie Enschedé zit hem niet zo zeer in de foto´s zelf. Het is de combinatie van de daguerreotypieën én de vele nog beschikbare achtergrondinformatie, die het geheel zo bijzonder maakt. Uit brieven, aantekenboekjes en kasboeken valt te achterhalen wanneer bepaalde daguerreotypieën zijn ontstaan, waarom ze zijn gemaakt, bij wie en van wie, en wat ze hebben gekost. Uit dit geheel rolt een beeld van de ontvangst en verspreiding van de fotografie in Nederland. Het is een uniek beeld. Het maakt een algemeen historisch verhaal tot een persoonlijk, bijna intiem portret. Het beeld over de vroege fotografie wordt niet alleen scherper maar ook nog eens toegankelijker.
Het boek is verschenen naar aanleiding van de gelijknamige tentoonstelling in Huis Marseille. De tentoonstelling is nog te bezoeken tot en met 24 mei 2009. Kijk voor meer informatie op de website van Huis Marseille.
Saskia Asser, Johan de Zoete, Herman Maes'In het volle zonlicht'. De daguerreotypieën van het Museum Enschedé te Haarlem
152 bladzijden
Prijs € 35,00
Gottmer Uitgevers Groep
ISBN 978 90 230 1256 6
Verschenen maart 2009