Afgelopen juni was de opening van de 53ste Biënnale van Venetië, de toonaangevende internationale kunstmanifestatie die sinds 1895 tweejaarlijks (in de zomermaanden van juni tot november) in Venetië wordt gehouden. Het is dit jaar onder leiding van curator Daniel Birnbaum een relatief luchtig geheel geworden. Ernst met een knipoog. Of zoals de NRC kopte: "Vakantievertier op Biënnale Venetië".
De combinatie van speelsheid en ernst is zeker terug te vinden in het werk van Bruce Nauman wiens werk op de Biënnale te bewonderen is. Hij kleedde ook het Amerikaanse paviljoen aan. Dat werd door de Biënnale–jury beloond met de Gouden Leeuw. Ter gelegenheid van de tentoonstelling van Bruce Nauman´s werk verscheen bij de Yale University Press het boek "Bruce Nauman. Topological Gardens". Maar ook voor degene die zelf niet in staat zijn de Biënnale te bezoeken, is het boek een absolute aanrader!
Op maar liefst drie plekken in Venetië is het werk van Bruce Nauman te bewonderen. Uiteraard op het terrein van de Biënnale zelf maar ook op twee locaties van de lokale universiteit. Op deze locaties zijn zijn werken thematisch ingedeeld: "Heads and Hands", "Sound and Space" en "Fountains and Neons". Wie enigszins bekend is met het werk van Nauman weet wat hij bij deze thema´s mag verwachten. Wie dat niet is, krijgt al buiten de expositieruimten een kennismaking met "Neons". Hij pakte namelijk het Amerikaanse paviljoen in met neonsculpturen. Binnen wacht de bezoeker nog een verrassing passend binnen het thema "Fountains": in één van de tentoonstellingszalen plaatste Nauman een nogal bijzondere fontein. Beiden zijn slechts een opwarmertje voor de variëteit die de bezoekers zullen aantreffen in het werk van Bruce Nauman.
"Heads and Hands"
Kunst gaat bij Bruce Nauman niet om het maken van mooie plaatjes of beelden. De kunst die hij wil maken moet kunst zijn die, in de woorden van Nauman zelf, de ervaring moet geven "like getting hit in the face with a baseball bat. Or better, like getting hit in the back of the neck". Ongemakkelijke, confronterende kunst. Kunst met een boodschap. Kunst om over na te denken. Eerder beschouwend dan aanschouwend. Dat rauwe, confronterende zie je duidelijk terug in het werk van Nauman. De afgietsels van handen en hoofden die hij in vele varianten gebruikt voor zijn installaties zijn vaak onafgewerkt. De naden die in de mal tijdens het vormen zijn ontstaan, laat hij rustig zitten. Ook de luchtgaten die de hoofden hebben, laat hij gewoon in zicht en worden daardoor juist een soort feature. De fascinatie voor hoofden en handen heeft Nauman zelf eens verklaard als de fascinatie voor "denken" en "doen". Dit soort associaties tussen beelden en woorden en het spelen met betekenis is kenmerkend voor het werk van Nauman. Net als het veelvuldig variëren op een bepaald thema en met bepaalde stijlmiddelen.
Fifteen Pairs of Hands (1996), afbeelding behorend bij: Bruce Nauman. Topological Gardens (Yale University Press, 2009)
"Fountains and Neons"
Uit de titel van één van zijn vroege neon–werken zou je kunnen afleiden dat het de kunstenaar ernst is: "The True Artist Helps the World by Revealing Mystic Truths" (1967). Uiteraard laat de kunstenaar in het midden wat nu die mythische waarheid is... Bruce Nauman heeft in de jaren die daarop volgden nog menigmaal gebruik gemaakt van neon. Zoals het werk dat hieronder is afgebeeld, Double Poke in the Eye (1985). Ook in zijn neon–werken zie je weer het spel met woorden en beelden. Veel van zijn neon–werken hebben een soort gelaagdheid in kleur en tekst. Het oplichten van een ander deel van de neonverlichting geeft een ander beeld én een andere betekenis.
Double Poke in the Eye (1985), afbeelding behorend bij: Bruce Nauman. Topological Gardens (Yale University Press, 2009)
Het thema "Sound and Space" laat zich moeilijk weergeven in boekvorm. De catalogus geeft daarentegen wel een uitgebreide beschrijving over de rol van muziek en ruimte in het volledige oeuvre van Nauman. Niet verwonderlijk spelen ook hier variatie en herhaling weer een grote rol. Nauman is dan ook een liefhebber van het werk van componisten als Steve Reich, Philip Glass en La Monte Young. Voor composities van Bruce Nauman zelf kunt u terecht op de onvolprezen website ubu.com. De catalogus laat ook in woord en beeld de totstandkoming zien van zijn speciaal voor de Biënnale geschreven compositie Giorni.
Aanrader!
Naast een uitgebreide catalogus ter gelegenheid van de Biënnale is "Bruce Nauman. Topological Gardens" ook een uitstekende introductie van Bruce Nauman´s werk voor degene die de kunstmanifestatie niet bezoeken. Door de vele interessante essays en de grote hoeveelheid beeldmateriaal is deze catalogus een absolute aanrader! Mocht u het werk toch nog zelf willen bewonderen, dan kan dat tot en met 22 november 2009 op de 53ste Biënnale van Venetië.
Carlos Basualdo en Michael R. Taylor
Bruce Nauman Topological Gardens
150 bladzijden
Prijs £ 20,00
Yale University Press
ISBN 9780300149814
Verschenen juli 2009