Voor het oog van Job
Maandag 23 november 2009

Omslag van Voor het oog van Job  (Uitgeverij Augustus, 2009) Leed is iets dat we het liefst onzichtbaar willen laten. Iets dat je voor jezelf wilt houden en slechts met een enkeling wilt delen. We willen er in ons dagelijkse bestaan niet mee geconfronteerd worden. Maar soms is de zichtbaarheid van leed onvermijdelijk, zoals op een kerkhof. Het meest indringende en onvoorstelbare leed vormen dan de kindergraven. Je denkt bij het zien van zo´n graf naast de leed van het kind onmiddellijk ook aan de ouders. Je verdringt, als in een reflex, de gedachte hoe het moet zijn geweest om je eigen kind aan de aarde toe te vertrouwen. Je wilt je niet voorstellen hoe het moet zijn om tóch verder te gaan. In "Voor het oog van Job" kun je lezen hoe sommige ouders ondanks alles tóch doorgaan. Schrijver–journalist Pieter van den Blink ontlokte deze ouders opvallend openhartige verhalen en fotograaf Koos Breukel maakte indrukwekkende portretten van ze.

Het kerkhof van Volendam kent een afdeling kindergraven. Het vormt onder andere de laatste rustplaats van de veertien slachtoffers van de cafébrand in de Nieuwjaarsnacht van 2001. Fotograaf Koos Breukel en schrijver–journalist Pieter van den Blink zochten contact met de ouders van kinderen die er begraven liggen en ontdekten dat zij niet alleen bereid waren voor de camera te poseren maar ook graag hun verhaal vertelden.

Uit: Voor het oog van Job' (Uitgeverij Augustus, 2009)
Maart en Ria Kras. Foto van Koos Breukel uit: 'Voor het oog van Job' (Uitgeverij Augustus, 2009)


De levensverhalen die Pieter van den Blink wist op te tekenen zijn stuk voor stuk indrukwekkend. Onder het lezen word je stil in jezelf. De verhalen verdragen geen onderbreking of afleiding. Daarvoor zijn de emoties die op je worden overgebracht te sterk. Het in één ruk lezen van alle relazen van deze ouders is simpelweg niet mogelijk. Hun levensleed wordt vaak gecondenseerd weergegeven op slechts twee of drie pagina´s.

Koos Breukel bracht al eerder leed in beeld. Hij heeft de kwetsbaarheid van de mens vastgelegd in een serie portretten van overlevenden van de Martinair–vliegramp op Faro. De mensen die in één van zijn eerdere boeken, "Photo Studio", zijn afgebeeld, hebben duidelijk iets meegemaakt. Je weet niet altijd precies wát maar veelal is het geleden leed zichtbaar. Littekens of brandwonden verraden een (tragisch) deel van hun levensgeschiedenis.

Uit: Voor het oog van Job' (Uitgeverij Augustus, 2009)
Beb Binken. Foto van Koos Breukel uit: 'Voor het oog van Job' (Uitgeverij Augustus, 2009)


In andere gevallen zijn de littekens niet op het eerste gezicht te herkennen. Bij hen zijn de wonden aan de binnenkant. Dat geldt ook voor de ouders van kinderen die op het kerkhof van Volendam begraven liggen. Je ziet geen littekens als "bewijs" van hun lijden maar dat wil niet zeggen dat ze niet zichtbaar getekend zijn.

De vormgeving is, zoals je mag verwachten bij dit onderwerp, sober en ingetogen. Opvallend is de keuze om de portretfoto´s en de bijbehorende levensverhalen van elkaar te scheiden. Het effect is dat ze in eerste instantie op zichzelf staan. Later, wanneer je een in het oog springend portret hebt gezien of een bijzonder levensverhaal hebt gelezen, probeer je beeld en woord met elkaar in overeenstemming te brengen. Zie je op de foto´s dezelfde vechtlust voor het leven terug als je eerder in hun verbale portret hebt kunnen lezen? Kun je op een foto van een echtpaar zien hoe beide echtelieden met hun leed zijn omgegaan?

Uit: Voor het oog van Job' (Uitgeverij Augustus, 2009)
Jaap en Anja Veerman. Foto van Koos Breukel uit: 'Voor het oog van Job' (Uitgeverij Augustus, 2009)


"Voor het oog van Job" is een boek met daarin de meest donkere levensverhalen die voor ons denkbaar zijn. Levensverhalen over ondragelijk leed dat tóch gedragen wordt, over soms hervonden levenslust, over eenzaamheid en onbegrip. Een boek met woorden die je eigenlijk niet wilt lezen en beelden die je liever niet wilt zien.

De tentoonstelling 'Voor het oog van Job', met foto's van Koos Breukel, zal van 26 november 2009 tot en met 14 maart 2010 te bezichtigen zijn in het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen.


Koos Breukel (fotografie), Pieter van den Blink (tekst)
Voor het oog van Job
144 bladzijden
Prijs € 25,00
Uitgeverij Augustus
ISBN 9789045703169
Verschenen november 2009
Links bij dit artikel: