Eigenzinnig en in zijn hele doen en laten een kunstenaar. Kurt Schwitters, over hem heb ik het, was de uitvinder van Merz, schreef liederen, maakte collage´s, was uitgever, gaf voordrachten, maakte sculpturen, enzovoorts. Wat ik nog niet van hem had gezien, was een naturalistisch schilderij. Tot ik het boek "Schwitters in Norway" onder ogen kreeg. Voor het eerst zag ik schilderijen van Noorse berglandschappen, kabbelende rivieren en uitgestrekte bossen van Schwitters" hand. Verrassend mooi!
Schwitters kwam in eerste instantie vrijwillig, rondom 1929, naar Noorwegen vanwege zijn bewondering voor het Noorse landschap. De uitgestrektheid, de ongereptheid en de volop aanwezige natuur sprak hem ontzettend aan. Later, in de jaren dertig, was zijn komst naar het Scandinavische land niet vrijwillig. Onder druk van de ontwikkelingen in zijn thuisland, Duistland, week hij samen met zijn gezin uit naar Noorwegen.
Uit: 'Schwitters in Norway' (Hatje Cantz, 2009)
Zijn productiviteit was in die jaren onverminderd hoog. Sterker nog, hij beleefde een piek in de hoeveelheid werken die hij produceerde. Hij bouwde onder andere twee van zijn vier zogenaamde Merz constructies. Wie deze wil bewonderen, moet helaas worden teleurgesteld: er zijn nog slechts enkele schamele resten te vinden op het eiland Hjertøya in de buurt van Molde in het westen van Noorwegen en in Lysaker verdween in 1951 een Merz constructie tijdens een felle brand. Wat nog wel te bewonderen is, zijn de talloze collages die hij in die jaren maakte én zijn landschapsschilderijen.
Uit: 'Schwitters in Norway' (Hatje Cantz, 2009)
Die landschapsschilderijen zijn wonderlijk. In de eerste plaats omdat ze een opmerkelijke dissonant vormen in zijn doorgaans abstracte oeuvre. In de tweede plaats omdat uit deze schilderijen een ontzettend schilderplezier spreekt. Met grove penseelstreken en gebruikmakend van een lekker ruime hoeveelheid verf, heeft hij de landschappen rondom zijn gedwongen nieuwe thuis op canvas aangebracht. Hij had het geringschattend over "broodschilderijen". Deze schilderijen moesten voor brood op de plank zorgen. Zijn andere werk, collages en materiaal schilderijen, deden dat zeker niet. Het was veel te modern in de ogen van de lokale bevolking.
Uit: 'Schwitters in Norway' (Hatje Cantz, 2009)
Schwitters werd door hen sowieso gezien als een rare kwibus. Die collages met gevonden materialen maakten hem op zijn zachts gezegd tot een bijzonder mens. Dat hij Duitser was, maakte het niet veel beter. Menigeen bekeek hem met argusogen en zag in hem een spion voor het vijandige Derde Rijk. Pas bij zijn vlucht vanuit Noorwegen naar Groot Brittannië werd ook voor de Noren duidelijk dat dit onterecht was: hij werd gezocht door de SS. Voor Schwitters was de ellende toen nog niet over. Maar daarover morgen meer.
Uit: 'Schwitters in Norway' (Hatje Cantz, 2009)
De Noorse landschapsschilderijen zijn een heerlijke ontdekking. Hij noemde ze weliswaar met enige minachting "broodschilderijen" maar tegelijkertijd zei hij dat deze schilderijen hem "fris" hielden. Fris om te werken aan Merz–levenswerk. Schwitters in Norway is één van de leukste verrassingen van dit najaar. Nog niet eerder werd het zó duidelijk dat Kurt Schwitters één van de veelzijdigste en productiefste kunstenaars van de twintigste eeuw was. Een aanrader!
Karin Orchard (samenstelling)Schwitters in Norway
212 bladzijden
Prijs € 29,80
Hatje Cantz
ISBN 978–3–7757–2420–3
Verschenen oktober 2009
Het boek vormt de catalogus bij de tentoonstelling "Schwitters in Norway" in Henie Onstad Kunstsenterdie (Oslo) die van 1 oktober 2009 tot 17 januari 2010 te bewonderen is.