De eerste foto´s van Amsterdam 1845-1875
Woensdag 4 augustus 2010

Uit: De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875 (Uitgeverij THOTH, 2010) Het is stil op de eerste foto´s van Amsterdam. Op slechts enkele foto´s zien we een schim van de bewoners van onze hoofdstad in het midden van de negentiende eeuw. Het lijkt sowieso een stad in ruste te zijn. Op de foto´s zien we een stad waarbij het hoogtepunt van de bouwkunst ergens tweehonderd jaar eerder lag. We zien de min of meer clichématige beelden van de toentertijd belangwekkende gebouwen. Deze bekende stadsgezichten waren eerder al te bewonderen op schilderijen en gravures. Toch zie je zo nu en dan beelden die afwijken en je meer het gevoel geven dat je te maken hebt met een ruim honderdvijftig jaar oude opname.

Bijvoorbeeld op de foto´s die Jacob Olie Jbz maakte tussen 1862 en 1864.Olie was net zoals de meeste andere fotografen die Amsterdam in de kinderjaren van de fotografie vastlegden, een amateurfotograaf. Jacob Olie fabriceerde zelf zijn camera en maakte onder andere opnamen bij hem om de hoek zoals het Bickerseiland en het Westerdok. In tegenstelling tot de meeste andere foto´s uit die tijd richtte hij zijn camera niet op de bekende stadsgezichten maar juist op een stukje "gewoon" Amsterdam. De onderstaande foto gezien naar de Taanstraat is een prachtig voorbeeld. Hier kun je je beter voorstellen wat het is om door de straten te lopen van het oude Amsterdam met de smoezelige gevels en oneven bestrating.

Uit: De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875  (Uitgeverij THOTH, 2010)
Jacob Olie Jbz Taanstraat (1862–1864) Uit: ' De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875 ' (Uitgeverij THOTH, 2010)


Een andere uitzondering op de regel dat alleen oude, vertrouwde stadgezichten zijn gefotografeerd, wordt onder andere gevormd door de opnamen van Pieter Oosterhuis. Hij bracht in opdracht de voortgang van het werk aan het Noordhollands Kanaal in beeld. Vanaf 1 oktober 1861 tot en met 1868 volgde hij de werkzaamheden en legde de progressie vast met zijn camera. Het zijn niet alleen foto´s waarop zijn opdrachtgevers van de voortgang van de werkzaamheden konden volgen maar het zijn ook nog eens esthetisch prachtige foto´s die met veel gevoel voor compositie en contrast zijn gemaakt.

Uit: De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875  (Uitgeverij THOTH, 2010)
Pieter Oosterhuis Noordhollands Kanaal (1868) Uit: ' De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875 ' (Uitgeverij THOTH, 2010)


Ook elders in de stad verrezen werken die Amsterdam mee moesten voeren in de vaart der volkeren. Zo werd er druk gewerkt aan het Paleis voor Volksvlijt, een indrukwekkend gebouw in omvang en materiaalgebruik. Met haar vele glas was ze duidelijk geïnspireerd op het Christal Palace in Londen dat enkele jaren daarvoor als symbool van de vooruitgang had gediend. Ook werd in die jaren het Vondelpark aangelegd. Voor het eerst werd fotografisch de totstandkoming van grootschalige projecten vastgelegd en voor het nageslacht bewaard.

Uit: De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875  (Uitgeverij THOTH, 2010)
Wegner & Mottu Paleis voor Volksvlijt (1864) Uit: ' De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875 ' (Uitgeverij THOTH, 2010)


Speciale aandacht is er voor de serie foto´s die de Britse landschapsfotograaf Benjamin Brecknell Turner in mei 1857 maakte tijdens een bezoek aan onze hoofdstad. Net als zijn Nederlandse collega–fotografen was ook Turner amateur en verdiende zijn dagelijks brood met andere werkzaamheden, in zijn geval als waskaarsenfabrikant. Zijn foto´s getuigen niet alleen van een uitstekende beheersing van het fotografische proces maar hij wist de hoofdstad ook in enkele verrassende perspectieven vast te leggen.

Uit: De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875  (Uitgeverij THOTH, 2010)
Benjamin Brecknell Turner Rokin tijdens de bouw van de nieuwe Langebrug (1857) Uit: ' De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875 ' (Uitgeverij THOTH, 2010)


De gelijknamige tentoonstelling in het Stadsarchief Amsterdam is inmiddels niet meer te bezoeken. Maar dankzij deze rijk geïllustreerde en prettig geschreven catalogus kunnen we nog lang nagenieten van de prachtige beelden die deze pioniers van de fotografie van onze hoofdstad hebben gemaakt. De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875 is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in vroege fotografie en/of een zwak heeft voor Amsterdam.

Overigens, wie net als ik de neiging heeft om bij het zien van al die prachtige oude foto's de situaties van toen en nu met elkaar te willen vergelijken, verwijs ik graag door naar de website van het Stadsarchief Amsterdam waar ze een stadswandeling aan de hand van Turner´s opnamen hebben uitgezet.

Anneke van Veen
De eerste foto´s van Amsterdam 1845–1875
160 bladzijden
Prijs € 34,50
Uitgeverij THOTH
ISBN 9789068685374
Verschenen april 2010
Links bij dit artikel: