Het bibliofiele hart gaat sneller kloppen bij het doorbladeren van Het ideale boek. Honderd jaar 'private press' in Nederland, 1910-2010. Op vrijwel iedere pagina staat wel een geslaagde poging op het ideale boek te benaderen. Op de eerste bladzijden vinden we, als gevolg van de chronologische ordening, de eerste uitgaven die we in Nederland mogen aanduiden als 'private press'. De definitie wat nu precies wel een private press is en wat niet meer, is lastig te geven. De auteurs wagen zich er dan ook niet aan en houden het op een opsomming van eigenschappen waaraan een private press doorgaans voldoet: een algemeen doel, niet-commerciële drijfveren, een eigen drukpers, een specifieke eigen naam, een eigen vignet, een eigenlettertype, handgemaakt papier, specifieke tekstkeuze, kleine oplage, specifieke nadruk op vormgeving, enzovoorts. Wanneer een private press aan al deze eigenschappen zou moeten voldoen, zou het fenomeen van de private press geen recht worden gedaan. Zeker voor de minder vermogende particuliere uitgever is een eigen lettertype een groot struikelblok. Gelukkig hebben de samenstellers voor een ruimhartiger insteek gekozen.

Op de eerste pakweg honderd bladzijden word aandacht besteed aan de Nederlandse private press vóór de Tweede Wereldoorlog. Uiteraard is er veel aandacht voor de drie grote namen: De Zilverdistel waar aanvankelijk de drie dichters J.C. Bloem, Jan Greshoff en P.N. van Eyck bij betreokken waren en later Van Royen die zich vanaf 1912 bezighield met de esthetische vormgeving bij de PTT, De Heuvelpers van S.H. de Roos en De Kunera Pers van wederom Van Royen. Bij deze uitgevers rolden de boeken letterlijk en figuurlijk niet van deze persen. Door het vele handwerk en de tijd die werd genomen om het ideale boek te benaderen, werd alle tijd genomen om een tekst te kiezen, deze te zetten, papier en inkt te selecteren, te drukken en het geheel te binden. Het eindresultaat is in vrijwel alle gevallen van een adembenemende schoonheid. Zoals Cheops dat in 1916 bij De Zilverdistel verscheen en Oostersch. Verzen naar Perzische en Arabische dichters dat acht jaar later bij de Kunera Pers verscheen.

Aan De Zilverdistel waren vanaf 1914 grote namen verbonden. Zo ontwierp S.H. de Roos het lettertype Zilvertype en Pisarro de Disteltype voor De Zilverdistel. Deze laatste letter werd door de befaamde lettersnijder Edward Prince gesneden. Verder was K.P.C de Bazel verantwoordelijk voor het uitgeversmerk dat vaak ik goud op de voorkant van de veelal perkamenten omslagen werd aangebracht.

Uitgaven van De Heuvelpers. uit: Het ideale boek. Honderd jaar 'private press' in Nederland, 1910-2010 (Vantilt, 2010)

Gelukkig besteden de auteurs van Het ideale boek. Honderd jaar 'private press' in Nederland, 1910-2010 ook veel aandacht aan de moderne private presses die vanaf 1970 actief zijn. Nederland kent een relatief groot aantal zeer actieve drukkers in de marge. Zij laten jaarlijks een groot aantal zeer verzorgde en uiterst originele uitgaven het levenslicht zien. Veelal gaat het om kleinere boekwerkjes die in een beperkte oplage van 20 tot 100 exemplaren zijn gedrukt. Deze liefhebberdrukkers hebben een zeer diverse achtergrond. Soms zijn het professionals uit het drukkersvak zoals Bram de Does met zijn Spectatorpers of de Regulierenpers van Ben Hosman. Soms zijn ze afkomstig uit heel andere takken van sport zoals radioloog Jaap Schipper met zijn Statenhofpers maar met een grote liefde voor het grafische of literaire aspect van het boekdrukken.

Terecht staan de auteurs stil bij De grote Nederlandse letterproef. Voor dit project hebben vele hedendaagse Nederlandse private presses de handen ineen geslagen. Gezamenlijk hebben ze op initiatief van Jan Keijser en Hans van Eijck van De Blauwe Scheen een tekst van Jacob Israël de Haan gedrukt. Iedere deelnemer kreeg een deel van een tekst van De Haan en een lettertype toegewezen. De opdracht was om het lettertype volledig uit te buiten in een boekuitgave. De kwaliteit en variëteit van hetgeen de zestig (60!) private presses in 1998 hebben opgeleverd, geeft aan op welk hoog niveau in de marge wordt uitgegeven!

De grote Nederlandse letterproef (1998). uit: Het ideale boek. Honderd jaar 'private press' in Nederland, 1910-2010 (Vantilt, 2010)

Zoals je mag verwachten bij een boek over dit onderwerp, is Het ideale boek. Honderd jaar 'private press' in Nederland, 1910-2010 een uiterst verzorgde uitgave geworden met prachtige foto's en zeer toegankelijke teksten die ook voor de niet-ingewijden interessant zijn. Last but not least nodigt het boek uit om de gelijknamige tentoonstelling georganiseerd door Museum Meermanno | Huis van het boek in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek tot en met 20 februari 2011 te bezichtigen. Mocht u dat niet lukken, bezoek dan in ieder geval de speciale webtentoonstelling op de website van de Koninklijke Bibliotheek : www.kb.nl/privatepress . Het ideale boek. Honderd jaar 'private press' in Nederland, 1910-2010 is een must voor iedereen die zichzelf boekenliefhebber noemt.