Er bestaat geen groter gevaar bij een biografische schets van een kunstenaar dan de eigenaardigheden van diens levenswandel zonder meer in verband te brengen met de eigenaardigheden van diens oeuvre. Bij een uitzonderlijke persoonlijkheid als Gerard Fieret is het bijna onmogelijk om deze verleiding te weerstaan. Een leven dat is getekend door persoonlijk verlies, verbroken familiebanden en het ontbreken van een vaderfiguur hoeft natuurlijk niet automatisch te leiden tot een dwangmatig gestempeld en gesigneerd autobiografisch oeuvre. Maar bij Fieret is dat wel het geval. Frans van Burkom, de auteur van Gerard Fieret (1924-2009) dat verscheen als vijftiende deel in de reeks Monografieën van Nederlandse fotografen , kón dan ook niet anders de meest in het oogspringende biografische feiten te verbinden met het werk van Fieret. Terecht volgens mij, hoewel de psychologie van de koude grond wel op de loer ligt.

Dat het Fieret niet mee heeft gezeten, is wel duidelijk. Geboren in 1924 tijdens de instabiele jaren van het interbellum, vader die het jonge gezin in de steek liet toen Gerard Fieret twee jaar oud was, moeder die vervolgens haar lastige zoon in een katholiek kindertehuis liet plaatsen om hem als een knipperlicht weer thuis en vervolgens uithuizig te plaatsen, tewerkgesteld tijdens de oorlogsjaren om daarna nergens meer te kunnen aarden. Het is onmogelijk om hier geen knauw van op te lopen.

Aanvankelijk lijkt het mee te vallen met de klappen die Fieret de eerste dertig jaar van zijn leven heeft opgelopen. Na de Tweede Wereldoorlog probeerde hij tenminste weer de draad van zijn bestaan op te pakken door zich opnieuw in te schrijven bij de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag, die hij overigens niet afrondde. In de jaren vijftig en zestig schrijft hij zijn eerste gedichten en heeft hij zijn eerste successen als fotograaf. Zijn werk heeft dan nog niet het eigenzinnige karakter van latere jaren en is veel meer in de lijn van de Duitse Subjektive Photographie.

Eind jaren zestig wordt zijn werk vrijer en persoonlijker. Voor de buitenwereld wordt echter ook duidelijk dat Fieret steeds meer vervreemd van het burgerlijke leven, onder andere door zijn chaotische woon- en werkomstandigheden. Ook het veelvuldige bezoek van jonge vrouwen, scholieren soms, wekt achterdocht. Fieret's gedrag was bepaald ook niet uitnodigend. Vaak was hij achterdochtig, opvliegend en zocht (en vond) snel ruzie.

Fieret omgaf zich met vrouwen. In Fieret's levensbeschrijving die Frans van Burkom heeft opgetekend, komen slechts incidenteel mannen voor die langere tijd een rol van betekenis spelen. Uitzondering was Hans de Waal (1910-1972) die destijds directeur was van het Leids Prentenkabinet. Hij had al in 1953 een studiecentrum gewijd aan de fotografie en daardoor werd het Prentenkabinet door giften en actieve collectievorming één van de toonaangevende instellingen voor de Nederlandse fotografie. Fieret, die bezorgd was over het verdwijnen van zijn levenswerk en zijn beperkte levensverwachting, liet er eind jaren zestig een groot deel van zijn werk achter. Hij wilde echter niet dat zijn werk als standaard werd behandeld. Bijsnijden tot een uniform formaat was wat hem betreft een doodzonde. Zijn experimentele werk had een specifieke uitstraling. De persoonlijke touch moest en zou behouden worden.

Uit alles blijkt dat het oeuvre van Fieret strikt persoonlijk was. Zijn onderwerpkeuze waarbij vrouwen en zelfportretten de hoofdmoot vormen, zijn onconventionele manier van fotograferen én afdrukken ademen helemaal de geest van Fieret. Toch was dit voor hem niet afdoende. Met stempels en fors uitgevallen viltstiften drukte hij zijn naam op het werk. Je bent snel geneigd om hier de begrippen eigenwaarde en zelfbevestiging te willen gebruiken. Zeker wanneer je de dramatische jeugd van Fieret in ogenschouw neemt.

Het verbinden van jeugdtrauma's en zijn fotografische oeuvre wordt nog verleidelijker wanneer je de foto's ziet waarbij hij oude opnamen van zichzelf in nieuw werk heeft opgenomen. Meermaals zie foto's waarop jonge vrouwen zijn vaak reusachtige portretten vasthouden. Pas echt schrijnend is de foto van zijn moeder die een foto in haar handen houdt waarop haar zoon zittend in een lendendoek tussen zijn werk zit. Veel beeldender kun je vervreemding en afstand in tijd en plaats niet brengen. Ook de obsessieve manier waarop Fieret zichzelf in winkelruiten en spiegels vast heeft gelegd, verleidt tot psychologiseren.

Toch kun je niet anders dan verbanden leggen tussen mens en werk. Fieret's uitzonderlijke werk heeft de afgelopen tientallen jaren een aanzienlijke herwaardering heeft gekregen. De monografie Gerard Fieret (1924-2009) maakt duidelijk waarom. De eigenzinnige, speelse, sensuele en typische beelden zijn schitterend in het boek gereproduceerd. Mocht u nog voor de keuze staan om een boek over Gerard Fieret aan te schaffen, laat het dan deze prachtige uitgave zijn.

Frans van Burkom
Gerard Fieret (1924-2009)
200 bladzijden
Prijs € 45,00
Uitgeverij Focus Media Groep
ISBN 978-90-78811-12-1
Uitgegeven december 2010
Tweet