cadoc.nl, boeken over kunst, fotografie en vormgeving (en nog veel meer)
Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography
Zondag 6 maart 2011

Omslag van – Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography (Hirmer Verlag, 2010)Noem mij één museum waar oude kunst gebroederlijk naast moderne kunst hangt en ik noem u tien musea die één bepaald tijdperk tot hun specialisatie heeft gemaakt. Het is een onomkeerbare tendens van de afgelopen decennia. Het overkwam tien jaar geleden ook het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen. Tot 2001 vonden in het Wallraf Museum veel tentoonstellingen plaats waar werk van contemporaine kunstenaars werd getoond. Het hing gebroederlijk in de nabijheid van oude meesters als Lochner, Dürer, Rembrandt en Van Gogh. Maar toen in 2001 het nieuwe gebouw van Oswald Mathias Ungers waarin het moderne werk gehuisvest zou worden zijn deuren opende, leek het alsof oude en hedendaagse kunst voor altijd gescheiden zouden blijven. De scheiding bleef zeer doen en daarom wordt op regelmatige basis oud en nieuw samengebracht. Onlangs was er een dergelijke reunie van oude schilderkunst en moderne fotografie. De tentoonstelling is ondertussen niet meer te bezoeken, maar van de bijbehorende catalogus Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography Teutloff meets Wallraf valt nog steeds te genieten.

Zoals de inleiders van catalogus terecht opmerken, is door het aanbrengen van een strikte scheiding tussen oud en modern werk in een museum het steeds moeilijker om de ontwikkeling van de beeldende kunst als een continuüm te ervaren. Dat bepaalde motieven universeel en tijdloos zijn, bewijst de tentoonstelling en de catalogus Do or Die waarbij werk van moderne fotografen met dat van oude meesters is samengebracht. Dan wordt zichtbaar dat de uidrukkingsmiddelen weliswaar zijn veranderd maar dat sommige thema's van alle tijden zijn.

uit 'Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography' (Hirmer Verlag, 2010)
uit: Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography (Hirmer Verlag, 2010)


De combinatie tussen het fotografische en geschilderde beeld is gerangschikt naar negen thema's van zwangerschap, geboorte, jeugd, schoonheid tot ouderdom en uiteindelijk de dood. Tussen de twee beelden met hetzelfde thema maar uitgevoerd in verschillende media, zit tussen de 80 en 560 (!) jaar. Dat laatste is het geval bij het schilderij van een omstreeks 1420 in Keulen geschilderd tafereel van een zwangere Maria en een foto van Larry Towell waarop een naakte zwangere vrouw met beide handen haar volle buik ondersteund.

Het was bijna onvermijdelijk dat werk van de Nederlandse fotograaf Hendrik Kerstens opgenomen zou worden. De opnamen van zijn dochter Paula hebben alle kenmerken van een Calvinistisch meesterwerk. De hoofdrolspeler in deze weinig uitbundige opnamen worden gevormd door een uitgekiende belichting van zijn dochters gezicht. De rekwisieten zijn schaars of zelfs afwezig. In het geval van de foto Bag (2007) draagt Paula een plastic zakje op haar hoofd die door de manier waarop deze is gedrapeerd, veel wegheeft van hetgeen haar oudere tegenhangster draagt op een schilderij van Bartholomäus Bruyn de Oudere (1493-1555). Deze Keulse renaissanceschilder beeldde een jonge vrouw uit waar de vroomheid en Godvrezendheid van afstraalt.

uit 'Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography' (Hirmer Verlag, 2010)
uit: Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography (Hirmer Verlag, 2010)


Er zijn talloze geslaagde voorbeelden te noemen zoals een suggestieve foto van Nan Goldin dat tegenover het bekende naakt van Francois Boucher (1703-1770) is geplaatst dat dezelfde suggestieve, erotische werking heeft. De afwezigheid van een expliciete daad betekent niet de afwezigheid ervan en beide werken hebben dan ook dezelfde spanning van het net niet afbeelden van wat de kijker toch denkt te zien. De tentoonstelling en het boek Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography Teutloff meets Wallraf laten zien dat veel onderwerpen van alle tijden zijn maar dat ook de manier waarop dat thema wordt benaderd veel gelijkenissen vertoond. Penseel en gevoelige plaat lijken daardoor uitwisselbaar te zijn hoewel ze dat bij een vluchtige blik niet lijken te zijn. Een prachtig boek om rustig door te nemen.

Andreas Bluhm en Roland Krischel (samenstelling)
Do or Die. The Human Condition in Painting and Photography Teutloff meets Wallraf
160 bladzijden
Hirmer Verlag
ISBN 978-3-7774-3261-8
€ 29,90
Uitgegeven oktober 2010
Links bij dit artikel: