Om iets nieuws te beginnen, is het eerste dat je moet doen, afscheid nemen van het oude, het bestaande. In vele opzichten is dat op een uiterst radicale manier doorgevoerd bij Brasilia de hoofdstad van Brazilië sinds 1960. Tot die tijd was dat Rio de Janeiro maar er moest een nieuwe, neutrale hoofdstad van het land komen. In een oogwenk ontstond een futuristische stad met in haar grondplan de contouren van een vliegtuig. Magnum-fotograaf René Burri legde in de periode 1958-1997 de ontwikkelingen van deze indrukwekkende stad vast. Het adembenemende resultaat is in het al even adembenemende boek René Burri. Brasilia Fotografien 1958-1997 gebundeld.

De nieuwe stad ontstond uit het niets. Op een savanneachtige hoogvlakte werd de aanwezige natuur ingeruild voor de droom van iedere stedenbouwkundige: een volstrekt nieuwe stad. De stad is gebaseerd op een stedenbouwkundig plan van Lucio Costa met de vorm van een vliegtuig. Aan een brede, centrale boulevard, de de Eixo Monumental liggen alle regeringsgebouwen. Dwars daarop staan twee vleugelachtige assen met daaraan grote woonblokken, de zogenaamde superquadra's.

Niet alleen fysiek maar ook juridisch is Brasilia een noviteit. Brasilia is wettelijk gezien geen stad en ook geen deelstaat maar hoort direct toe aan de Unie. De Braziliaanse Grondwet verbiedt het verdelen van het federale district in gemeenten. De basiswet is geen grondwet, zoals in de deelstaten, maar een organieke wet, net als in de gemeenten. Ook heeft Brasilia geen burgemeester, maar wordt haar regering geleid door een gouverneur. Dit maakt Brasilia een hybride eenheid met eigenschappen van zowel een gemeente als een (deel)staat (Wikipedia - Brasilia).

De vernieuwing straalt van de foto's af die de Zwitserse Magnum-fotograaf René Burri in de loop van dertig jaar heeft gemaakt. Met een scherp oog voor de ongekendheid van de situatie heeft hij het contrast tussen niets en nieuw goed weten te vangen. In veel opzichten heeft de kakelverse nieuwe stad met haar futuristische gebouwen iets weg van een decor voor een James Bond-film. Het is geeft de stad iets onwerkelijks, bijna surrealistisch. Je ziet de onwennigheid van de eerste bewoners die van een negentiende-eeuwse omgeving naar de drempel van de eenentwintigste eeuw zijn gekatapulteerd.

Na de aanvankelijke verbazing, heeft Burri het dagelijkse leven van de inwoners van deze nieuwe megastad vastgelegd. Met het sleetser worden van de gebouwen, sleet ook de dagelijkse routine in de stad die tot voor kort alleen nog maar op papier bestond. Daar waar een normale stad erodeert en evolueert door het gebruik van haar bewoners, kwam deze stad rechtstreeks van de tekentafel. De tekenaars hebben uiteraard hun ideeën over hoe de bewoners in deze nieuwe stad wonen, werken en recreëren verwerkt maar hoe dat in de praktijk zou uitpakken was onbekend. In de praktijk is voor veel inwoners Brasilia niet meer dan een werkstad. De hoge mate van planning en organisatie resulteerde in een bankdistrict, hoteldistrict, cultuurwijk, ambassadewijk, wijk met (sport)clubs, enzovoort maar hierdoor werd de stad door de grote afstanden eigenlijk onleefbaar.

Zelden is de opbouw van een stad zo goed visueel gedocumenteerd als dat met Brasilia is gebeurd. De foto's tonen hoe in dertig jaar niet langer de stad maar de mens centraal is komen te staan. En dat is natuurlijk iets waar mensenfotograaf Burri in uitblinkt. René Burri. Brasilia Fotografien 1958-1997 is vanwege de prachtige foto's en het indrukwekkende verhaal van Brasilia een aanrader. Het is het derde fotoboek op rij van uitgeverij Scheidegger & Spiess dat raak is. Ik kijk daarom met spanning uit naar de najaarscatalogus 2011.