Uit de naam Zentralarchiv des Internationalen Kunsthandels, afgekort tot Zadik spreekt een zekere stoffigheid. Je denkt al snel aan ordners vol overzichten met bewijsstukken van transacties. Dat het archief (ook) iets heel anders herbergt, bewijst het prachtige boek Herzlich, Ihr Max. Künstlerpost aus den Beständen des Zadik . Het boek geeft in woord en beeld een dwarsdoorsnede van de correspondentie tussen verschillende kunstenaar en hun galeries en verzamelaars. Het boek geeft een kijkje achter de schermen van de kunsthandel en geeft tegelijk zicht op de bijzondere band tussen kunstenaar en verkoper.
Het Zadik dat gehuisvest is in Keulen omvat meer dan 125 archieven van galerieën, verzamelaars en fotografen. Het oudste archief is dat van galerie Thanhauser die in 1909 werd opgericht en voor de Tweede Wereldoorlog in het Duitstalige gebied de belangrijkste handelaar was van werken van Van Gogh en Picasso. Dit archief wordt nog steeds actief geraadpleegd door onderzoekers om (bijvoorbeeld) de provenance van een bepaald werk te achterhalen. Maar in het archief zoeken bijvoorbeeld ook restaurateurs naar aanwijzingen over oorspronkelijk materiaalgebruik.
De in het boek getoonde en beschreven brieven zijn (uiteraard) verspreid in het hele archief aanwezig, en waren veelal slechts summier aangeduid in de inventarislijsten. De samenstellers werden dan regelmatig verrast door de vondsten in hun eigen archief. De verrassing was soms inhoudelijk maar nog veel vaker visueel van aard. Zoals je van kunstenaars zou mogen verwachten waren enkele van de brieven en ansichtkaarten, kunstwerken op zich.
Wolf Vostell, pionier van onder andere de Happening en de Fluxus-beweging, is verantwoordelijk voor enkele prachtig voorbeelden van deze visuele verrassingen. Hij stuurde enkele ansichtkaarten naar het kunstminnende (en kopende) echtpaar Wolfgang en Helga Hahn. Deze kaarten werden door de kunstenaar met behulp van enkele eenvoudige maar zeer effectieve ingrepen veranderd tot ware kunstwerken. Maar ook Nam June Paik en Jean Tinguely verhieven hun post tot kunstuitingen. De afbeelding op het boek is bijvoorbeeld van de hand van Nam June Paik.
De lijst met kunstenaars die een epistolaire bijdrage aan het archief hebben geleverd is uiterst omvangrijk en de verleiding is groot om veel te veel uit te willen lichten. Bij één kan ik de verleiding niet weerstaan: Gerhard Richter. In een brief van 11 november 1966 aan zijn toenmalige galeriehouder Heiner Friedrich, somt hij niet alleen de werken op die hij de galeriehouder zal leveren maar doet hij ook uit de doeken hoe het gaat met zijn nieuwe projecten, waaronder het project rondom Volker Bradke.
Herzlich, Ihr Max. Künstlerpost aus den Beständen des Zadik is een prachtig vormgegeven uitgave waarmee je uren zoet bent. Een aanrader!
Heinz Holtmann, Günter Herzog (voorwoord), Helga Behn (tekst)Herzlich, Ihr Max. Künstlerpost aus den Beständen des Zadik
224 bladzijden
Verlag Für Moderne Kunst Nürnberg
ISBN 978-3-86984-137-3
€ 39,00
Uitgegeven november 2010