Calder's Portraits: A New Language
Zaterdag 11 juni 2011

Omslag van Calder's Portraits: A New Language (Smithsonian Institution Scholarly Press, 2011)Alexander Calder (1898-1976) is bij velen voornamelijk bekend al beeldhouwer en dan in het bijzonder van de zogenaamde mobiles. Deze bewegelijke beelden lijken de zwaartekracht te tarten en zorgen ervoor dat je gefascineerd blijft kijken. Dat Calder ook een begenadigd portrettist was en naar zijn portretten gefascineerd blijft kijken, bewijst het boek Calder's Portraits: A New Language van Barbara Zabel dat begin dit jaar verscheen bij de Smithsonian Institution Scholarly Press.

Calder beheerst de kunst van het terugbrengen van een beeld tot enkele lijnen. In die zin lijkt zijn werk sterk op dat van Saul Steinberg. Maar ook op andere vlakken is er een sterke gelijkenis in beider werk. Zo neigt het terugbrengen tot de meest karakteristieke vorm bij beiden al snel naar een karikatuur en is het plezier van het creëren zichtbaar. Duidelijk verschil is dat Calder niet alleen pen en papier gebruikte voor zijn portretten maar ook staaldraad.

Calder's eerste draadfiguren ontstonden al in de jaren twintig van de vorige eeuw. Naast portretten maakte hij ook volledige figuren. Eén van de mooiste maakte hij van oliebaron en grootindustrieel John D. Rockefeller. Hij stak de draak met deze hoogbejaarde tycoon in een draadfiguur waarin hij hem als golfer verbeelde. De voor golven zo karakteristieke schwung heeft Calder tot het kolderieke doorgevoerd. Knieën en ruggengraat zijn gereduceerd tot stalen veren.

uit: Calder's Portraits: A New Language
uit: Calder's Portraits: A New Language (Smithsonian Institution Scholarly Press, 2011)


Het tot de essentie reduceren van een portret heeft Calder ook doorgevoerd in het staaldraad portret van Calvin Coolidge, de 30e president van de Verenigde Staten. Met behulp van één lijn worden de karakteristieken van diens uiterlijk geschetst: grote oren, een haakneus en doordringende kraalogen. De opvallende gezichtskenmerken zijn zo sterk vergroot dat het portret meer weg heeft van een karikatuur dan van een portret waarbij gelijkenis met de werkelijkheid is gezocht.

Calder pakte op zijn 69ste letterlijk en figuurlijk de draad weer op om nieuw werk te maken met ijzerdraad. Eén van de eerste werken die hij maakte is het zelfportret (1968) dat hier rechts is afgebeeld. Hoewel hij met zijn bekende energie en enthousiasme weer aan de slag is gegaan, begonnen de jaren te tellen. Naast de normale verschijnselen die horen bij een bijna zeventigjarige werd Calder ook gehinderd door de verschijnselen van Parkinson. De laatste jaren van zijn leven had dat echter geen neerslag in zijn werklust en de hoeveelheid gerealiseerde werken. Sterker nog, zelden heeft Calder zo'n productieve levensfase meegemaakt.

Calders gevoel voor ruimte, lijn en evenwicht die zo kenmerkend is voor zijn mobiles, zie je ook terug in zijn staaldraad portretten. De extra dimensie die deze werken hebben, is uiteraard het figuratieve element. Calder slaagde er wonderwel in om met beperkte middelen een beeld zowel ruimtelijk als op het vlak te vangen. Het boek Calder's Portraits: A New Language levert wat dat betreft het overtuigende bewijs en is een waardevolle en vernieuwende aanvulling op de al bestaande literatuur over Alexander Calder.

Barbara Zabel
Calder's Portraits: "A New Language"
176 bladzijden
Prijs $49,95
ISBN 978-0-9788460-9-1
Smithsonian Institution Scholarly Press
Verschenen maart 2011
Links bij dit artikel: