De eerste keer dat ik een instant camera in actie zag, was ik een jaar of
tien. Gefascineerd keek ik hoe uit de aanvankelijke dikke mist langzaam
een beeld opdoemde. Hoewel je met de digitale camera's van nu wel een
instant beeld hebt gecreëerd, ontbreekt het fysieke element. Daarmee
is ook een deel van de magie verdwenen. Want juist het feit dat je vrijwel direct na het maken van een opname een tastbaar bewijs van tijd en ruimte in handen hebt, zorgt voor een extra dimensie. De hofleverancier van de fotografische film, Polaroid, heeft jarenlang bekende fotografen gevraagd om met hun materiaal te experimenteren. Deze intensieve samenwerking heeft geresulteerd in een historische collectie met ruim 4400 fotografische werken van 800 internationale fotografen. In het boek From Polaroid to Impossible. Masterpieces of Instant Photography. The WestLicht Collection wordt een prachtig overzicht gegeven wat er mogelijk is met instant fotografie.
1948. Edwin Herbert, de uitvinder van de Polaroid instant fotocamera, schreef bij het op de markt brengen van de eerste instantcamera's door Polaroid:
Ideally - all that should be necessary to get a good picture, is to take a good picture.
Hij heeft de daad bij het woord gevoegd door in de jaren zestig de aanzet te geven tot het verbinden van topfotografen en Polaroid. Zij mochten naar hartenlust experimenteren met het materiaal dat Polaroid ter beschikking stelde op voorwaarde dat een selectie van de fotografische werken aan Polaroid werd aangeboden. Het was een gouden greep.
Paul Huf Untitled (1977) Uit: From Polaroid to Impossible Masterpieces of Instant Photography The WestLicht Collection (Hatje Cantz Verlag, 2011)
Vrijwel alle grote namen werkten mee. Om een idee te geven: Ansel Adams, Nobuyoshi Araki, Edouard Boubat, Manuel Álvarez Bravo, Lucien Clergue, Charles Eames, Walker Evans, Gisèle Freund, Ralph Gibson, Sam Haskins, Robert Heinecken, Les Krims, Helmut Newton, Robert Rauschenberg, Andy Warhol en William Wegman waren enkele van de vierhonderd participanten. De collectie groeide dan ook uit tot één van de meest representatieve verzamelingen van naoorlogse fotokunst. De ontzetting was dan ook groot toen bleek dat het faillissement van het moederbedrijf zou gaan leiden tot het uiteenvallen van deze legendarische collectie. Onder aanvoering van kunstenaar Chuck Close protesteerden vele musea, kenners en liefhebbers tegen het feit dat verzameling bij Sotheby's onder de hamer zou komen. En met succes want op het allerlaatste moment bleek WestLicht in staat het Europese deel van de collectie als geheel te behouden.
Een deel van de collectie is nog tot en met 21 augustus 2011 voor het grote publiek toegankelijk op de tentoonstelling Polaroid [Im]possible. The WestLicht Collection in WestLicht. Daar kan het publiek direct kennismaken met de doorstart die is gemaakt met het produceren van het fotografisch materiaal voor de bekendste instant fotocamera's van Polaroid zoals de SX-70. Bij de tentoonstelling verscheen de werkelijk adembenemende catalogus From Polaroid to Impossible: Masterpieces of Instant Photography. The WestLicht Collection die in woord maar vooral in beeld aantoont hoe eigen het werk van een instant camera is en hoe belangrijk het is om de collectie als geheel te behouden.
Robert Heinecken untitled (1983) Uit: From Polaroid to Impossible Masterpieces of Instant Photography The WestLicht Collection (Hatje Cantz Verlag, 2011)
In de meeste gevallen is, zelfs in boekvorm, een Polaroid direct als zodanig te herkennen. Het eigene zit hem vaak in de kleur en de diffuse sfeer. Maar ik moet toegeven dat dat voor een deel samenhangt met mijn eigen ervaringen met de foto's die ik ken uit mijn jeugd waarbij in veel opnamen de kleuren lijken te zijn samengesmolten zoals je dat ook bij aquarellen ziet. Het boek laat echter veel voorbeelden zien van zwart-wit opnamen met uitermate scherpe lijnen en duidelijke contrasten. Prachtig voorbeeld is de opname die Ansel Adams in 1973 maakte van een verweerd venster in Bear Valley, Californië.
Polaroid-opnamen lenen zich ook voor experimenten nadat de foto is gemaakt. Omdat de foto nog niet direct is gefixeerd is het mogelijk om tweede belichting plaats te laten vinden of te roeren in de nog niet solide chemische substantie die achter de lens aan belichting is blootgesteld. 'Gewoon' oververven zoals bijvoorbeeld Sachin Kaygun in 1983 deed bij een naakt, kan natuurlijk ook. Een andere grap die je met polaroids kunt uithalen is het opnemen van een foto die je vlak daardoor had gemaakt. In het boek staan meerdere voorbeelden van dit Droste-effect.
Sachin Kaygun Nude (1983) Uit: From Polaroid to Impossible Masterpieces of Instant Photography The WestLicht Collection (Hatje Cantz Verlag, 2011)
From Polaroid to Impossible: Masterpieces of Instant Photography. The WestLicht Collection is een heerlijk bladerboek dat je nieuwsgierig maakt. Zowel naar de makers en hun werk als het zelf ter hand nemen van een camera. Stiekem heb ik al op diverse websites gekeken of er bijvoorbeeld nog een SX-70 werd aangeboden. Experimenteren blijkt besmettelijk, zeker als het zo treffend in boekvorm is gegoten!
Achim Heine, Rebekka Reuter, Ulrike Willingmann (samenstelling)From Polaroid to Impossible: Masterpieces of Instant Photography. The WestLicht Collection
192 bladzijden
Hatje Cantz Verlag
ISBN 978-3-7757-3221-5
€ 39,80
Uitgegeven juni 2011