Alexander Chekmenev. Donbass
Zaterdag 15 oktober 2011

Omslag van Alexander Chekmenev. Donbass (Kehrer Verlag, 2011)Het Donetsbekken, ook bekend als de Donbass, gelegen in het oosten van de Oekraïne is of misschien beter gezegd was, een economische bloeiend gebied met veel steenkool. Ten tijde van de Sovjet-Unie omvatte het zo'n 60.000 km². Maar na de val van de Sovjet-Unie zijn meer dan de helft van kolenmijnen gesloten. Fotograaf Alexander Chekmenev heeft de afgelopen tien jaar het wel en wee van de mijnwerkers in beeld gebracht die vaak illegaal en onder uiterst onveilige omstandigheden hun werk bleven verrichten. Bij Kehrer Verlag verscheen het boek Donbass waarin Chekmenev het harde leven van mijnwerkers documenteert.

Op de omslag prijkt tegen een zwarte achtergrond in opvallend grote, gouden letters de titel van het boek. Maar het enige goud dat de mijnwerkers in het Donetsbekken zien, is het zwarte goud dat ze onder erbarmelijke omstandigheden uit verlaten mijnen delven. De gedolven kool is het ruwe materiaal om te overleven, van dag tot dag, van jaar tot jaar. Chekmenev laat zien hoe overleven er in de praktijk uitziet.

In de winter van 2000 bezocht Chekmenev één van de vele dorpen in het mijngebied. Deze dorpen zijn overblijfselen uit een tijd toen er nog op grote schaal door commerciële partijen steenkool aan de aarde werd onttrokken. Voor grootschalige kolenwinning is het gebied niet meer geschikt en kolenbedrijven trokken verder zoals een sprinkhaan een nieuwe graanoogst zoekt. De bevolking bleef achter en stond opeens met lege handen. Het doel van het dorp en de inkomstenbron van hun bewoners was uitgeput.


uit: Alexander Chekmenev. Donbass (Kehrer Verlag, 2011)
uit: Alexander Chekmenev Donbass (Kehrer Verlag, 2011)

Wat Chekmenev aantrof was een revitalisatie van de dorpsgemeenschap. De inwoners dolven de resternde steenkool uit de achtergelaten mijnen of groeven zelf in de omliggende heivels op zoek naar een rijke aardlaag. Nu ze geen gebruik konden maken van de geavanceerde gereedschappen van hun voormalige werkgevers, vielen ze terug op mijntechnieken van voorbije eeuwen. Met de hand en eenvoudige middelen bleken ze in staat om nog voldoende steenkool te delven om van te leven.

Wie onnadenkend het boek doorbladert en de vele vrolijke gezichten ziet, zal bijna gaan vermoeden dat het mijnwerkersleven een aaneenschakeling van aangename gebeurtenissen is. De opnamen die Chekmenev echter ondergronds heeft gemaakt, laten een heel andere werkelijkheid zien. Eén waar er hard gewerkt moet worden voor de meest minimale levensbehoeften en één waarbij 's avonds ongehavend huiswaarts keren verre van zeker is.


uit: Alexander Chekmenev. Donbass (Kehrer Verlag, 2011)
uit: Alexander Chekmenev Donbass (Kehrer Verlag, 2011)

Met alle voorhandenzijnde materialen worden mijnschachten provisorisch gestut. De mannen weten ongetwijfeld wat ze doen en ze zullen op basis van ervaring kunnen inschatten waar welke stut afdoende is, maar voor de leek ziet het er angstaanjagend instabiel uit. Dat het gevaar reëel is zien we helaas al na enkele bladzijden. Een jonge man, amper achttien jaar oud, ligt opgebaard in huis nadat hij bij het ineenstorten van een schacht om het leven was gekomen. Zijn verloofde met wie hij over enkele weken zou gaan trouwen, is ontroostbaar. De kleurrijke bloemenzee die zijn ontzielde lichaam omringt, staat in schril contrast met de grauwe omgeving.

Alexander Chekmenev brengt in Donbass een wereld vol tegenstellingen in beeld. Een ten dode opgeschreven dorpsgemeenschap wordt weer nieuw leven ingeblazen door de inventieve manieren waarop de bewoners de voor leeg achtergelaten mijnen tóch nog van hun kostbaarheden weten te ontdoen. Maar de fotograaf brengt feilloos in beeld welke prijs de dorpsgenoten hiervoor moeten betalen. Het zware en gevaarlijke werk levert amper voldoende op om te overleven, laat staan voor iets meer dan dat.

Alexander Chekmenev (fotografie), Andrej Krementschouk (tekst)
Donbass
112 bladzijden
Prijs € 36,00
Kehrer Verlag
ISBN 978-3-86828-185-9
Verschenen september 2011
Links bij dit artikel: