Wat is geschiedenis? Afgaande op Wikipedia "[Verwijst geschiedenis] in de eerste plaats naar de discipline die zich bezighoudt met de studie van chronologische ordening van gebeurtenissen, zich daarbij baserend op een kritisch onderzoek van bronnen. De bedoeling is inzicht te verkrijgen in culturen en volken uit het verleden. Geschiedenis in de ruime betekenis verwijst ook naar alles wat in het verleden heeft plaatsgevonden, dus ook alle fenomenen die verandering ondergaan, met of zonder de mens." Maar wat als er een hiaat is ontstaan in het collectieve geheugen van een natie? Wat als de officiële geschiedschrijving is gestuurd door de toenmalige machthebbers? Dat is wat de Nederlands-Moldavische fotograaf Ilya Rabinovich voor zijn lens kreeg toen hij in 2008 musea fotografeerde in zijn geboorteplaats Chişinău.

Wanneer je zonder voorkennis het boek Museutopia. A Photographic Research Project by Ilya Rabinovich doorbladert en de foto's tot je neemt, zie je aanvankelijk weinig bijzonders. Musea met veelal gedateerde interieurs tonen een breed scala aan quasimuseale voorwerpen. Visueel zijn het geen overweldigende foto's. Je zou je zelfs kunnen afvragen wat de fotograaf heeft bewogen om deze scènes te vereeuwigen. Maar wanneer je kennis hebt genomen van de achtergrond van de fotograaf en de geschiedenis van zijn geboorteland Moldavië, kijk je met heel andere ogen naar zijn foto's.

uit: Museutopia. A Photographic Research Project by Ilya Rabinovich (Alauda Publications, 2012)

De manier waarop Ilya Rabinovich naar de musea kijkt, typeert de Russische criticus Viktor Misiano als 'de afstandelijke blik van de diasporakunstenaar'. In de loop der jaren heeft de scheiding van zijn oorspronkelijke vaderland er voor gezorgd dat de geestelijke afstand steeds verder toenam. Het stelde hem in staat om een meer klinische analyse van Moldavië anno nu te maken en waar te nemen van hetgeen er vooral niet is. Waar is het Moldavië van zijn jeugd gebleven? Waar is het beeld van het ware verleden te vinden?

uit: Museutopia. A Photographic Research Project by Ilya Rabinovich (Alauda Publications, 2012)

Wanneer we via de blik van Rabinovich de musea in zijn geboorteplaats mogen waarnemen, zien we vooral veel zaken niet. Niet dat wij dat in één oogopslag kunnen zien. In Het tekstuele deel van het boek Museutopia nemen Rabinovich en enkele essayisten de kijker aan de hand en leiden hem langs zaken die we hadden moeten zien of juist hadden moeten missen. Zo wijst Rabinovich de kijker er op dat het National Museum of History and Archeology of Moldova met zevenmijlslaarzen door bepaalde delen van de geschiedenis van Moldavië stapt. Zo staan in een gang enkele voorwerpen opgesteld uit de tweede tot veertiende eeuw opgesteld. In die periode is Moldavië onder de voet gelopen door onnoembaar vele volkeren waaronder Goten, Hunnen, Mongolen en Tartaren. Maar de serene hal met de daarin opgestelde vaasjes, kommetjes en bustes verraden niets van dit tumultueuze verleden.

In dat laatste geval zou je nog kunnen zeggen dat de tijd de geschiedenis heeft geërodeerd in plaats heeft geschreven. Maar dat ligt toch duidelijk anders bij de meest recente geschiedenis van Moldavië waarin de Sovjet Unie een allesbepalende rol speelde. Nog maar weinig vitrines herinneren de bezoeker aan dit verleden. Het is alsof de bonte lappendeken van het verleden op meerdere plekken inwitte plekken bevat waar het collectieve geheugen verloren is gegaan. Rabinovich toont aan dat musea allesbehalve neutrale bewakers van de historie zijn. Geschiedenis wordt dagelijks geschreven en herschreven al naar gelang inzichten en soms ook de wensen en behoeften van zij die de pen der geschiedschrijving hanteren.

uit: Museutopia. A Photographic Research Project by Ilya Rabinovich (Alauda Publications, 2012)

Museutopia. A Photographic Research Project by Ilya Rabinovich is typisch een boek waar je wat langer bij stil moet staan dan je aanvankelijk geneigd bent te doen. Je moet vertrouwen op de fotograaf en de essayisten in het boek om je blik te laten leiden. Kijken is niet alleen een visuele aangelegenheid. Onze kennis en ervaring leiden onze blik. We anticiperen op hetgeen we denken te zullen gaan zien. Zonder deze kennis, geen verwachtingen en geen waarneming. Wie de moeite neemt om zich na de eerste kennismaking met de beelden ook nog een rudimentaire geschiedenis van Moldavië eigen te maken, herkent iets meer 'de afstandelijke blik van de diasporakunstenaar'.