Gerhard Richter is één van de boeiendste nog levende kunstenaars. De documentaire Gerhard Richter Painting van filmmaakster Corinna Belz bewijst dat eens te meer. Zij kreeg de unieke kans om Richter gedurende enkele maanden te volgen in zijn atelier en daarbuiten. Wat zij zag, en middels deze film met de kijker deelt, is de complexe relatie die Richter met zijn eigen werk heeft.
Corinna Belz filmde Richter in de periode voorafgaand aan zijn tachtigste verjaardag, een jaar waarin in meerdere musea waaronder het Tate in Londen en het Centre Pompidou in Parijs werd (en in het geval van Centre Pompidou nog steeds wordt) teruggekeken op zijn lange carrière. In zijn fantastische atelier in Keulen zien we Richter tegelijkertijd werken aan meerdere grote abstracte doeken. Op muren van meer dan vijf meter hoog zijn door assistenten de imposante lege doeken neergehangen en op een werktafel hebben zij voor Richter de gevraagde verven klaargezet.
Wie zijn abstracte werk en het indrukwekkende formaat kent, weet dat aan deze werken vrijwel geen kwast en penseel te pas komen. Het lege doek bewerkt hij in eerste aanzet nog wel met de kwast. Veelal brengt hij zoekend maar met trefzekere hand de eerste laag in geel, blauw, groen en rood aan. Daarna wordt de kwast ingeruild voor een rakel, een soort van trekker die veelal wordt gebruikt om bijvoorbeeld bij zeefdrukken de verf gelijkmatig te verdelen. De rakels die Richter gebruikt zijn qua formaat en zijn tussen de één en twee meter lang. Hiermee verdeelt hij de eerder aangebrachte verf over een groot deel van het doek en legt daarmee onderliggende verflagen bloot.
Gerhard Richter werkt aan een nieuw werk (Catalogue Raisonné: 910-1). Een still uit: Gerhard Richter Painting (Soda Pictures, 2012) van Corinna Belz
In het lege atelier heerst stilte die alleen wordt verstoord door geluiden van de werkende Richter die, met rakels van deze omvang en de zuigende verf, de nodige fysieke inspanning moet verrichten. Na het schrapen van de doeken met de rakel wordt de overtollige verf die op de rakel achterblijft, weggeveegd. Richter gebruikt de rakel ook om verflagen mee aan te brengen. In dat geval voorziet hij de rakel over de volledige lengte van de zelfde kleur en brengt deze over de volle breedte of lengte van het doek aan.
Gerhard Richter werkt aan een nieuw werk (Catalogue Raisonné: 911-4). Een still uit: Gerhard Richter Painting (Soda Pictures, 2012) van Corinna Belz
Hoewel we Richter veel fysiek aan het werk zien, staat hij nog vaker stil om het werk te bestuderen. Corinna Belz laat ons meekijken zonder de schilder te hinderen met al te veel vragen. Het antwoord komt veelal iets later in de vorm van handelen van Richter. Een nieuwe verflaag wordt aangebracht, een hoekje van het doek wordt met de kwast geretoucheerd of een onderliggende verflaag komt weer tevoorschijn.
Documentairemaakster Belz stelt na enige tijd de vraag die de kijker ondertussen ook op de lippen brandt: Wanneer weet je nu wanneer een dergelijk schilderij af is?. Het antwoord is van een Richteriaanse eenvoud: Wanneer ik weet dat mijn handelen niets meer toevoegt. Het is typerend voor Richter om een antwoord te geven waarmee je nog alle kanten op kunt en dat tegelijkertijd iets definitiefs heeft. De werken waaraan Richter het predicaat af heeft gegeven, gaan voordat ze het atelier verlaten eerst in quarantaine. Pas wanneer ze ook na enkele dagen of weken nog steeds af blijken zijn, mogen ze het pand verlaten. Andere werken die niet af blijken te zijn wacht een ander lot: overschildering.
Gerhard Richter met rakel. Een still uit: Gerhard Richter Painting (Soda Pictures, 2012) van Corinna Belz
Corinna Belz doet haar best om afstand te houden en het werkritme van Richter niet te veel te verstoren. Maar daar slaagt ze volgens Richter niet volledig in. Het is Richter zelf die dat aangeeft. Schilderen is een privéaangelegenheid waar vreemde ogen geen plaats hebben. Hij lacht verontschuldigend naar haar maar de boodschap is ook voor de kijker duidelijk: hier is slechts een topje van de sluier opgelicht. Het is echter meer dan voldoende om je ruim anderhalf aan het scherm te kluisteren. Een absolute aanrader!
Corinna Belz (regie)Gerhard Richter Painting
97 minuten
Soda Pictures
Op DVD verschenen april 2012