Pretty Dutch-het gevecht tussen vorm en inhoud
Dinsdag 29 mei 2007
Op mijn weblog bespreek ik regelmatig boeken. Meestal heb ik na de eerste lezing al een aardig idee welke kant de bespreking opgaat en na de tweede weet ik het zeker. Maar in het geval van "Pretty Dutch" bleef ik maar bladeren en peinzen. Nu, drie week, drie keer lezen en een museumbezoek later, ben ik er pas uit.

Pretty Dutch is de catalogus behorende bij de gelijknamige tentoonstelling in keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden over hoofdzakelijk 18de–eeuws Hollands porselein. "Hoofdzakelijk", omdat er ook een katern is gewijd aan hedendaags Hollands porselein. De tentoonstelling had ik op het moment van lezen nog niet bezocht. Dit leverde mij twee vragen op. "Hoe zorg je er voor dat twee verwante maar qua uitstraling verschillende onderwerpen qua inhoudelijk en vorm samenkomen? " en "Kun je een oordeel vellen over een catalogus zonder de bijbehorende tentoonstelling te bezoeken? "

Inhoud en tentoonstelling
Het boek en de tentoonstelling gaan over 18de–eeuws Hollands porselein. De ontstaansgeschiedenis wordt prettig en duidelijk beschreven. Het eigene van dit porselein is niet zozeer de vorm als wel de decoratie. De Hollandse klanten gaven de voorkeur aan sterk gedecoreerde stukken waarbij het Hollandse best centraal mocht staan. Topografische voorstellingen en typisch vaderlandse taferelen zoals "De overwintering op Nova Zembla" waren populair.

Een leuk detail is dat het Hollandse porselein niet mogelijk zou zijn zonder buitenlandse hulp. Bij de Hollandse porseleincentra in Weesp, Den Haag en Amsterdam werd volop gebruik gemaakt van rondtrekkende kunstenaars die hun diensten aanboden.

De tentoonstelling in keramiekmuseum Princessehof bestaat uit twee delen: het 18de–eeuws Hollands porselein en de hedendaagse vertalingen. De opvallende overeenkomst van de tentoonstelling en het boek is de strikte scheiding tussen deze twee delen: het 18de–eeuwse is op de begaande vloer en het hedendaagse op de zolder, dus twee verdiepingen hoger. De samenstellers van de tentoonstelling hebben er klaarblijkelijk bewust voor gekozen om een zo groot mogelijke afstand tussen beide delen te creëren. Persoonlijk vind ik dit minder geslaagd. Wanneer je iets wilt laten zien van de ontwikkelingslijn en de parallellen van heden en verleden, zet beide delen dan naast elkaar. Of mix beide om mijn part.

Vorm en inhoud
Om op de eerste vraag over vorm en inhoud terug te komen. De samenstellers, fotografen en vormgevers van de catalogus hebben ongetwijfeld met ook met deze vraag geworsteld: hoe brengen we vorm en inhoud samen? Dat is wat mij betreft ook te zien. Over hun oplossing heb ik gemengde gevoelens. Het boek heeft op sommige plekken iets weg van glossy modebladen als "Elle" of "Cosmopolitan": kleurijke, artistieke, dubbelpaginabrede foto´s met aantrekkelijke modellen in een geënsceneerde omgeving. Aan de andere kant zijn de foto's van de objecten zelf weer prachtig. Ze laten in volle kleuren alle details van het 18de–eeuws Hollands porselein zien.

Het is niet voor niets dat ik een groot deel van deze bespreking wijdt aan de vorm van het boek. Dat is namelijk het eerste dat opvalt. De vorm verdringt wat mij betreft de inhoud. Het boek nodigt uit tot bladeren en kijken, niet tot lezen. Wie dan toch eenmaal begint met lezen, wordt daarna nog eens afgeleid door iets anders: het is een tweetalige editie waarbij ieder afzonderlijk hoofdstuk eerst in het Nederlands is en vervolgens in het Engels.

Dan nog iets over de opbouw van het boek. Het begint met de nodige voorwoorden, ten geleiden en inleidingen. Prima. Daarna volgt het tweetalige deel over de geschiedenis van het 18de–eeuws Hollands porselein, vervolgens een deel over hedendaags Hollands porselein om daarna af te sluiten met de catalogus van het 18de–eeuws Hollands porselein. Al met al wekt het bij mij de indruk dat er meer in het boek is samengebracht dan in ieder geval mij lief is.

Kort en goed
Terug naar de vragen waarmee ik het artikel begon: "Hoe zorg je er voor dat twee verwante maar qua uitstraling verschillende onderwerpen qua inhoudelijk en vorm samenkomen? " en "Kun je een oordeel vellen over een catalogus zonder de bijbehorende tentoonstelling te bezoeken? " . Bij de eerste vraag heb ik stilgestaan: ik weet niet hoe je dat zou moeten doen, maar in ieder geval niet zo. Er lijkt geforceerd gezocht te zijn naar het zoeken van een symbiose. Door het geheel in een modern jasje te persen, wordt geen recht gedaan aan zowel het oude Hollandse porselein als aan het hedendaagse. Het hedendaagse lijkt te worden verdrongen: het wordt in het boek geplet tussen het 18de–eeuws Hollands porselein en in de tentoonstelling verbannen naar zolder.

Dan naar de tweede vraag: "Kun je een oordeel vellen over een catalogus zonder de bijbehorende tentoonstelling te bezoeken? ". Eigenlijk wel, moet het antwoord zijn. Het boek, ook al is het een catalogus bij een tentoonstelling, zou op zich één geheel moeten vormen. Ongeacht de onevenwichtigheid van de tentoonstelling. Mijn bezoek heeft in ieder geval mijn vermoeden bevestigd dat er sprake was van een onevenwichtigheid tussen vorm en inhoud en tussen nieuw en oud.
Links bij dit artikel: