Als iets ogenschijnlijk een onmogelijke opdracht lijkt te zijn dan wordt dat in managementjargon al snel eufemistisch als een uitdaging aangeduid. Het maken van een collectieboek van de inventaris van Museum Boijmans Van Beuningen is zo'n uitdaging. Want ga er maar aan staan: wat is een representatieve selectie uit 140.000 objecten? Welke criteria hanteer je bij het maken van een selectie? Wat moet absoluut wel in de selectie worden opgenomen en voor welke objecten is het minder erg wanneer ze de selectie niet halen? De vragen bij een dergelijke opdracht stapelen zich op. Gelukkig heeft het Museum Boijmans Van Beuningen vormgever Joost Grootens in de arm genomen om deze vragen te beantwoorden.

Wanneer je een dwarsdoorsnede wilt maken van de ruwweg 140.000 objecten in je museale collectie is beperking je enige zekerheid. Een thematische aanpak bij het maken van een selectie ligt dan ook voor de hand. Dat kun je op een conservatieve manier doen door bijvoorbeeld de aanwinsten op een chronologische manier te presenteren. Een indeling aan de hand van kunststromingen zou natuurlijk ook nog kunnen. Of een geografische desnoods. Maar hoe je het ook wendt of keert, in feite blijft iedere keuze een vrij willekeurige manier om het volle spectrum van de collectie tot haar recht te laten komen.

Met de acht thema's die in Het Collectieboek Museum Boijmans Van Beuningen zijn gehanteerd (Verzamelaars, Rotterdam, Zwart-wit, Kunst en gebouw, Kunstenaarsportretten, Tafels, Woord en beeld en 27 centimeter) lijkt er op het eerste gezicht inderdaad sprake te zijn van willekeur. Toch bieden deze bijzondere dwarsdoorsneden een uniek, zo niet hét, inzicht in de collectie.

De thema's Verzamelaars en Rotterdam staan het dichtst bij de fundamenten van Museum Boijmans Van Beuningen. In de eerste sectie laten de samenstellers ons kennismaken met de grondleggers en naamgevers van het museum en de werken die ze aan de collectie toevoegden. In de eerste plaats met mr. F.J.O. Boijmans wiens basiscollectie het uitgangspunt vormde voor het museum dat in 1849 haar deuren opende. De tweede grondlegger, de havenbaron D.G. van Beuningen, garandeerde met de inbreng van zijn fantastische collectie (waaronder De Toren van Babel van Pieter Breugel en Portret van Armand van Vincent van Gogh) dat zijn naam ook nu nog doorleeft in het museum.

Hoe divers de collectie is, bewijst de doorsnede uit de collectie die is gemaakt aan de hand van het thema Zwart-wit. Alle mogelijke technieken, kunstvormen, voorstellingen en tijdperken passeren de revue. Zoals een houtgravure van Escher uit 1938, een foto van Daan van Golden uit 1986, een tekening van Anthonie van Dijk uit 1630 en werk van Gerhard Richter uit 1965. Je komt ogen tekort alleen al bij dit thema.

Het thema 27 centimeter (niet toevallig de hoogte van het boek) druist werkelijk in tegen alle gangbare museale ordeningen. Maar het levert tegelijkertijd wel de meest interessante en diverse selectie op. Het is fantastisch om te zien hoe rijk en gevarieerd de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen is. Van de 132.311 stukken in de collectie blijken er 523 objecten net zo hoog te zijn als het boek, waaronder Bacchus en Ariadne (1636) van Peter Paul Rubens, een fantasiedier van Etie van Rees, een vaas van Jan van der Vaart en een keukenmachine van het merk Braun.

Het boek besteedt niet alleen aandacht aan de thematische dwarsdoorsneden maar licht ook enkele kernonderdelen van de collectie toe. Waaronder 22 werken van Joep van Lieshout, 20 werken van Bruce Nauman, 182 werken van Rembrandt van Rijn, 324 werken van Paul Peter Rubens en 38 werken van Ettore Sottsass. Tussendoor kan de lezer kennismaken met andere hoogtepunten zoals de pindakaasvloer (Peanut-Butter Platform) van Wim T. Schippers en het schilderij De haven van Rotterdam van Paul Signac. Dat alles overzichtelijk gepresenteerd en toegankelijk beschreven.

Hoewel in het gehele boek vanzelfsprekend de invloed van de vormgever aanwezig is, zijn de afsluitende bladzijden met indexen helemaal typerend voor Grootens. Het ordenen van grote hoeveelheden data en deze op een begrijpelijke en aantrekkelijke manier presenteren is de grote kracht van Joost Grootens. Op een uiterst beeldende manier krijg je inzicht in de jaren waarin veel kunstwerken zijn verworven, wanneer ze zijn ontstaan, wat hun afmeting is (op schaal) en wat hun geografische herkomst is.

Het resultaat van deze bijzondere dwarsdoorsneden en beeldende presentatie is een uniek inzicht in het veelzijdige karakter van deze museale collectie. De doorsneden zijn prikkelend en uitnodigend, precies het resultaat dat je zou willen bereiken. Het Collectieboek Museum Boijmans Van Beuningen is dan ook een visitekaartje waar je internationaal mee voor de dag kunt komen!

Jonieke van Es, Sabine Terra, Friso Lammertse, Deidre Carasso (redactie), Hanneke de Man (themateksten)
Collectieboek Boijmans Van Beuningen
224 bladzijden
ISBN 9789069182568
Prijs € 25,-
Uitgegeven door Museum Boijmans Van Beuningen
Verschenen oktober 2012