Ongeveer tien jaar geleden maakte ik voor het eerst kennis met het werk van tekenaar en schilder Jan van der Kooi. Dat was in 2002 tijdens de overzichtstentoonstelling van Jan van der Kooi in de Buitenplaats in Eelde. Een schitterende ruimte waar zijn werk echt goed tot zijn recht kwam. Ik heb letterlijk uren naar het werk staan (en uiteindelijk zitten) kijken. Het meest bleef mijn blik hangen bij de tekeningen. Hoe was het toch mogelijk om met papier en krijt het wezen van een landschap of een dier te vangen? Nu ligt een nieuw boek, Jan van der Kooi tekenaar / schilder voor me naar aanleiding van de tentoonstelling Leonardo's Leerling, meestertekenaar Jan van der Kooi in het Dordrechts Museum en wéér raak ik gefascineerd door zijn tekeningen.

Het begint al bij de omslagtekening van het boek. Een tijger in drie kleuren krijt nodigt uit tot minutenlange bestudering. Het eerste dat opvalt, is hoeveel lijnen in één keer precies goed staan. Neem bijvoorbeeld zijn (of haar?) linker voorpoot. Er is niet meer dan een handvol streken op papier nodig om die volledig overtuigend neer te zetten. Wanneer je het boek openslaat, ga je ontdekken dat dat een patroon is: met minimale middelen is het beeld bij Jan van der Kooi al raak.

Tijgers - bruin en zwart krijt (2011). uit: Jan van der Kooi - tekenaar / schilder (Thoth, 2012)

Dat gaat niet vanzelf. Oefening baart letterlijk en figuurlijk kunst. Wie de website van het Dordrechts Museum bezoekt, kan via de korte documentaire die Frank Peters maakte over Van der Kooi, zien welk traject vooraf gaat aan al die geslaagde tekeningen. Voordat krijt of kool in aanraking komt met een los vel papier gaan er uren van studie en oefening overheen. Hoe een tijger of paard in elkaar steekt, leert Van der Kooi door bijvoorbeeld aan te schuiven bij de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Utrecht. In één van zijn talloze schetsboeken volgt dan een lange reeks van tekeningen waarmee hij de opgedane kennis omzet in beelden. Dat doet hij niet uit het hoofd maar maakt gebruik van levende dieren in bijvoorbeeld dierentuinen, maneges en het roofdieropvangcentrum Pantera. Pas wanneer Van der Kooi het dier in het hoofd èn in de vingers heeft, volgen de tekeningen buiten de schetsboeken..

Olifanten - bruin en zwart krijt (2011). uit: Jan van der Kooi - tekenaar / schilder (Thoth, 2012)

Naar eigen zeggen zoekt hij naar de essentie van het dier. Hij slaagt daar wonderwel in maar niet alleen bij dieren. Ook in zijn landschappen weet hij met minimale middelen een overtuigende suggestie van een landschap neer te zetten. Het is prachtig om te zien hoe de landschappen van Friesland en Zeeland vanuit het enkele pennenstreken opdoemen.

Jan van der Kooi tekenaar / schilder is een fantastisch boek. In woord (twee boeiende essays van Nicolaas Matsier en Frits Duparc) en beeld (140 illustraties) presenteert uitgeverij Thoth op een magnifieke wijze het werk van Jan van der Kooi. Een absolute aanrader!

Frits Duparc en Nicolaas Matsier
Jan van der Kooi - tekenaar / schilder
140 bladzijden
ISBN 978 90 6868 608 1
Prijs € 29,90 (na de tentoonstelling € 34,50)
Uitgegeven door Uitgeverij Thoth
Verschenen november 2012