Het is verleidelijk om 'waarheid' en 'fotografie' in één zin te gebruiken. Is hetgeen een fotograaf voor de lens heeft en vervolgens op de gevoelige plaat vastlegt niet de meest objectieve manier om de wereld om ons heen vast te leggen? Kortom, de ultieme non-fictie? Iedereen die nu genegen is een volmondig 'ja' te formuleren, wacht nog even en maak kennis met het werk van Joan Fontcuberta.

Joan Fontcuberta ontving onlangs de prestigieuze Hasselblad Foundation International Award en ter gelegenheid daarvan verscheen bij MACK het boek The Photography of Nature & The Nature of Photography. In het boek zijn eerder gepubliceerde fotoseries als Herbarium (1984), Fauna (1987), Constellations (1993) en Sputnik (1997) opgenomen.

De scheidslijn tussen echt en onecht, fictie en non-fictie is vaak minder duidelijk dan je van tevoren kon vermoeden. Met dit gegeven speelt de Catalaanse kunstenaar/fotograaf Joan Fontcuberta (1955). Op een speelse en tegelijkertijd volstrekt serieuze manier verkent en manipuleert Fontcuberta de wereld om hem heen en creëerde alternatieve waarheden.

Uit: Joan Fontcuberta. The Photography of Nature & The Nature of Photography (MACK, 2013)

Eén van die alternatieve waarheden vond Fontcuberta in de dierenwereld. In zijn reeks Fauna rekt hij de grenzen van de huidige stand van zaken van de evolutie ietsje op. Dat doet hij op zo'n subtiele wijze dat je de fotografische beelden niet direct als onvoorstelbaar kunt afdoen. Uit een zogenaamd herontdekt archief zouden bewijzen naar voren zijn gekomen van diersoorten die in de huidige taxonomie niet voorkomen. De archivalia tonen onder andere slangachtige wezens met pootjes, vogels met schildpadkoppen en centauren die kruising zijn tussen een primaat en een klein hoefdier. Hij doet dat op zo'n verdomd overtuigende wijze dat je niet in één oogopslag kunt zien of de werkelijkheid geweld is aangedaan.

Je wordt als kijker uitgedaagd om de foto's niet als ultieme waarheid of onwaarheid te beoordelen. Dat valt niet mee kan ik zeggen. Net wanneer je je geestesoog hebt geïnstrueerd de beelden in het boek The Photography of Nature & The Nature of Photography niet met de waarheid te verwisselen, beland je al bladerend bij de serie Orogenesis. De fotografische landschappen waaruit deze serie bestaat, zijn op het eerste gezicht wat teleurstellend na de eerdere fantasiewerelden die je eerder in het boek bent tegengekomen. De opnamen van het woeste en ledige land zijn zonder meer fraai en sferisch. Maar ze hebben niet de bite die je eerder in het boek tegen kwam. Ze zijn mooi, misschien zelfs wel iets te mooi. En dan blijk je op een fantastische manier op het verkeerde been te zijn gezet. De landschappen blijken stuk voor stuk door de computer met behulp van 3D-software te zijn gegenereerd.

Uit: Joan Fontcuberta. The Photography of Nature & The Nature of Photography (MACK, 2013)

The Photography of Nature & The Nature of Photography is een lust voor oog en brein. Op een heerlijke manier bespeelt Joan Fontcuberta beide organen en weet hij de kijker telkens weer te verrassen. Het boek zelf is naast een inhoudelijk juweeltje ook een toonbeeld van hoe boekverzorging zou moeten zijn. Met haarscherpe reproducties, een prettige bladspiegel en een tactiele band bewijst uitgeverij MACK dat het gedrukte boek een absolute meerwaarde heeft.