Merlijn Schoonenboom. De nimf en de bunny. De wonderbaarlijke reis van een schilderij van kunst naar kitsch en weer terug
Zondag 25 oktober 2015

Omslag van De nimf en de bunny door Merlijn Schoonenboom (Atlas Contact, 2015) Wat maakt kunst tot kunst? Dat is de onderliggende vraag van het boek De nimf en de bunny. De wonderbaarlijke reis van een schilderij van kunst naar kitsch en weer terug van Merlijn Schooneboom. Aan de hand van het schilderij Nymphes et satyre van William-Adolphe Bouguereau onderzoekt Schooneboom hoe onze opvatting over wat kunst is en wat kunst tot kunst maakt door de eeuwen heen aan verandering onderhavig is. Dat doet hij op zo'n aanstekelijke manier dat je na de laatste bladzijde je eigen opvattingen over kunst nog eens tegen het licht gaat houden.

Centraal staat zoals gezegd het schilderij Nymphes et satyre dat William-Adolphe Bouguereau in 1873 schilderde. Het schilderij is met een hoogte van circa 260 centimeter en breedte van 180 centimeter indrukkend qua formaat en stelt een viertal nimfen in een bosrijke omgeving voor dat een sater het water in probeert te lokken. Met verleidelijke blikken, ontblote lichamen en vereende krachten proberen ze de sater een gewisse verdrinkingsdood te laten ondergaan. Da dames hebben een speelse blik in de ogen maar de sater ziet er duidelijk de lol niet van in en verzet zich voor zover zijn hoeven dat toelaten. Het geheel is virtuoos geschilderd en de compositie is simpel maar leidt de blik van de toeschouwer uitermate doeltreffend.

Anno 1873 is het doek waarmee je voor de dag kan komen. Merlijn Schooneboom laat de kunstcritici uit die tijd het woord doen. Lovende woorden vallen Bouguereau ten deel vanuit het kunstestablishment. Modernistisch en gewaagd zijn woorden die worden vallen. We kunnen het ons anno nu amper meer voorstellen. Voor een ongeschoold oog heeft vrijwel alle karakteristieken van een academisch werk. Niet veel later is juist dat ook het verwijt. Het werk is, en nu laat Schooneboom de schrijver Emile Zola en tijdgenoot van de schilder aan het woord, niet vernieuwend. En juist dat vernieuwende is de maatstaf voor kunstwaardering in de vele decennia die volgen.

Vanaf dit punt neemt Schooneboom de lezer mee in de wereld van kunst en kunstwaardering met het schilderij van Bouguereau onder de arm. We kunnen het doek Nymphes et satyre volgen vanuit Parijs waar het in 1873 werd tentoongesteld, daarna werd het gekocht door kunstverzamelaar en -handelaar John Wolfe die het enkele jaren in zijn eigen collectie heeft gehouden. Nadat het werk in 1888 werd geveild, kwam het terecht in het Hoffman House Hotel in New York City waar het voornamelijk mannelijke publiek kon genieten van de sater en (laten we eerlijk zijn) vooral de nimfen. In 1901 wordt het doek verkocht en raakt het in de vergetelheid tot in 1942 Robert Sterling Clark het werk in een opslag opnieuw ontdekte. Ten slotte belandde het werk in het Clark Art Institute in Williamstown, Massachusetts waar het weer in volle glorie te bewonderen is.

Tijdens deze reis in ruimte en tijd veranderde de kunstwereld voortdurend en zagen meerdere kunststromingen het levenslicht. Op een toegankelijke manier neemt Merlijn Schooneboom de lezer mee op deze reis. Dit ontaardt niet in een stoffige uiteenzetting van ruim een eeuw kunstgeschiedenis maar juist in een aantrekkelijk relaas waarbij een rol is weggelegd voor onder andere Hugh Hefner, Jeff Koons en David Beckham. Hij neemt de lezer mee in verschillende facetten van kunstwaardering en toont op overtuigende wijze aan hoe een aanvankelijk mateloos populair schilderij in onmin kan geraken om daarna weer bij het grote publiek én kunstkenners in de smaak kan vallen.

De nimf en de bunny. De wonderbaarlijke reis van een schilderij van kunst naar kitsch en weer terug is een boek dat vele liefhebbers van kunst zal aanspreken. Met Nymphes et satyre als gidsfossiel weet Merlijn Schooneboom in slechts iets meer dan 250 bladzijden een fraaie geschiedenis te schetsen van de veranderde kunstsmaak van 1850 tot heden. Een aanrader!

Merlijn Schoonenboom
De nimf en de bunny. De wonderbaarlijke reis van een schilderij van kunst naar kitsch en weer terug
256 bladzijden
Prijs € 24,99
Atlas Contact
ISBN 9789045027241
Verschenen oktober 2015
Links bij dit artikel: