Er zijn gezelliger onderwerpen denkbaar dan lijkenhuisjes in de provincie Groningen maar voor iemand die interesse heeft in funeraire geschiedenis is het een welkome aanvulling.

Degene onder ons die wel eens een begraafplaats heeft bezocht, zal ze wel eens hebben gezien: de kleine en vaak architectonische oninteressante gebouwtjes aan de rand van een begraafplaats. Wie ooit eens een kijkje binnenin is gegund, zal niet veel anders hebben gezien dan tuingereedschap. Toch ligt de oorsprong ergens anders dan het schuurtje zoals het nu vaak dienst doet.

De Verlichting die vanuit Frankrijk was overgewaaid en gedurende de Franse bezetting helemaal voeten op Nederlandse bodem had gezet, zorgde voor een andere manier waarop met de doden werd omgegaan. Epidemien die in de achtiende en negentiende eeuw nog Europa teisterden hadden andere inzichten gebracht over zaken als hygiene. Er werden verbanden gezocht en deels ook gevonden tussen ziekte en persoonlijke verzorging. Vandaar dat bijvoorbeeld in 1804 een decreet werd uitgevaardigd dat het niet langer was toegestaan om lijken in kerkgebouwen bij te zetten. Hiermee was een einde gekomen aan het fenomeen van de "rijke stinkerds".

In 1872, vijf jaar nadat Nederland was getroffen door een cholera–epidemie waarbij ongeveer 21 duizend doden vielen, werd de wet– en regelgeving rondom de lijkbezorging nog strenger. Artikel 12 van de wet tot Voorziening tegen Besmettelijke Ziekten luidde dan ook dat "Bij iedere begraafplaats .... een lokaal [wordt] ingericht voor tijdelijke bewaring van overledenen aan een besmettelijke ziekte". Daardoor werd het lijkenhuisje op de Nederlandse begraafplaatsen een vast verschijnsel.

Pieter de Vries heeft de ruim 170 nog in Groningen nog bestaande lijkenhuisjes beschreven. Ieder huisje heeft zijn eigen beschrijving en foto gekregen. Natuurlijk zijn de beschrijvingen interessant maar het zijn toch de foto's die mij het meest bezighouden.

Neem nu het lijkenhuisje in Jukwerd. Een klein en eenvoudig huisje. Zoals je ze ook uit het Monopoly–spel kent: vier muren en een zadeldak. Dat is alles. Maar het huisje wordt geflankeerd door machtige knotwilgen die je bijna niet anders kunt zien als dodenwachters.

Of bijvoorbeeld het lijkenhuisje in Kolham. Ook zo'n huisje dat van elke franje ontdaan is. Het is zo aan de uiterste rand van de begraafplaats geplaatst dat het lijkt alsof het zich door de heg wil verplaatsen.

Het is opvallend hoeveel funeraire literatuur de laatste jaren is verschenen in/over de provincie Groningen. Dit boek is gelukkig geen compilatie geworden van al bestaande publicaties maar staat qua onderwerp op zich zelf. Liefhebbers van (funeraire) geschiedenis kunnen beter weer plaats maken in hun boekenkast want dit boek is een interessante aanvulling op hetgeen de afgelopen jaren op dit gebied is verschenen. Tweet