De lijst met boeken over funeraire geschiedenis is de laatste decenia behoorlijk gegroeid. Maar met zijn tweedelige 'Geschiedenis van de dood' slaat Lucien de Cock een andere weg in dan die andere recent verschenen boeken over funeraire geschiedenis. Daar waar de meeste auteurs qua onderwerp en regio zijn gaan specialiseren (neem bijvoorbeeld 'Lijkenhuisjes in Groningen'), heeft hij gekozen voor de verbreding: de dood in Europa. Het resultaat beslaat bijna 1300 bladzijden. Gelukkig is dit alles verdeeld over twee boeken. Deze boekbespreking gaat over het eerste van de twee delen: 'Rituelen en gewoonten in Europa'. Volgende week volgt de bespreking van het tweede deel.

Het eerste dat ik heb gedaan toen ik beide boeken had ontvangen, was het lezen van de inhoudsopgave en de index. Want wanneer je een compleet overzicht wilt geven van de geschiedenis van de dood in Europa dan vraagt dat min of meer om een toets. Niet in de zin van: 'Klopt het wel?' of 'Is het compleet?'. Maar wel van 'Wat kan het boek nog toevoegen aan de twee meter funeraire geschiedenis die op mijn boekenplanken staat?'. Ik was aangenaam verrast...

De onderstaande voorbeelden illustreren wat in die twee meter boeken niet stond en in dit boek wel.

Het knekelhuis van Hallstatt. In het Oostenrijkse Hallstatt krijgen vrijwel alle ter aarde bestelden een tweede begrafenis. Dat zit namelijk zo. Het kerkhof heeft slechts een zeer klein kerkhof en uitbreiding is niet mogelijk. Om toch dorpsgenoten de kans te bieden begraven te worden in de door hun geliefde dorpsgrond, is er voor gekozen om iedere tien a twintig jaar de graven te ruimen. Hierdoor blijft er ruimte genoeg voor toekomstige begrafenissen op het dorpskerkhof. Maar wat te doen met de schedels en beenderen die in die tussentijd niet zijn vergaan? Deze worden gereinigd en overgebracht naar het nabijgelegen knekelhuis. Het bijzondere is dat ongeveer de helft van aanwezige schedels door de nabestaanden is beschilderd. Dat, voor velen van ons, onwerkelijke beeld prijkt op de omslag van het boek.

Militaire ossuaria. Het bovenstaande ossuarium (knekelhuis) valt in het niet bij het militaire ossuarium van Douaumont bij Verdun. Van Verdun en de massaslachting had ik uiteraard wel gehoord maar niet van het ossuarium dat daar tussen 1920 en 1932 is opgericht. De cijfers zijn indrukwekkend: voor 130.000 niet–geidentificeerde soldaten is Douaumont hun laatste rustplaats geworden. Het zijn duizelingwekkende cijfers. Zeker wanneer je bedenkt dat in slechts anderhalf jaar (februari 1916 en augustus 1917) in de omgeving van Verdun 720 duizend doden vielen. Zelden was de dood in Europa zo overduidelijk aanwezig.

Vagevuur. Wie dacht dat hemel en hel altijd en eeuwig hebben bestaan, komen bedrogen uit. In 1439 werd tijdens het concilie van Firenze het vagevuur ingesteld als overgangsgebied tussen de hemel en de hel. Het werd zaak om niet alleen goed te leven maar ook goed te sterven.

Grimm als herontdekker van crematie. De Duitse taalkundige Jacob Ludwig Grimm is het meest bekend geworden vanwege zijn sprookjes. Dat hij ook heeft bijgedragen aan de herontdekking van crematie als waardige lijkbezorging was nieuw voor mij. Hij hield in 1849 een voordracht over de lijkverbranding en hekelde het verzet van de christenen ertegen.

Een schat aan informatie die naar meer smaakt. De lijst met voorbeelden had nog vele malen langer kunnen zijn dan die nu hierboven staat. Wat ik er maar mee wil zeggen is dat 'Rituelen en gewoonten in Europa' een schat aan informatie bevat voor iedereen die geinteresseerd is in funeraire geschiedenis. Het is ook een boek dat je niet perse als geheel hoeft te lezen. Wanneer je alleen iets wilt weten over een bepaald onderdeel van deze geschiedenis kan dat ook.

Het is ook een boek dat iets tegenstrijdigs in zich heeft. Aan de ene kant wordt je overdonderd door de hoeveelheid kennis en weetjes maar aan de andere kant maakt het nieuwsgierig naar nog meer details. Al lezend betrapte ik mezelf er op dat ik al in de literatuuropgave op zoek was naar de boeken die op mijn verlanglijstje gepaatst konden worden.

Lucien de Cock
Geschiedenis van de dood. Rituelen en gewoonten in Europa
501 bladzijden, softcover
Prijs € 29.50
ISBN 9789077942024
Uitgegeven 2006
Tweet