In de tijd dat het abstract expressionisme hoogtij vierde, bediende de in de Verenigde Staten geboren maar in het Verenigd Koninkrijk werkzame Ronald Kitaj (1932- 2007) zich van een op dat moment volstrekt ongepaste figuratieve stijl. Samen met Lucian Freud, David Hockney and Francis Bacon maakt hij deel uit van de invloedrijke School of London. Met zijn krachtige, figuratieve werk verbeeldde hij politieke thema's, erotiek en zijn eigen joodse identiteit. Deze herziene uitgave gaat ten opzichte van de eerdere uitgave in op de laatste fase van Kitaj's loopbaan, bevat het vijftig extra kleurenafbeeldingen en is daarnaast een compleet overzicht van zijn werk opgenomen. Met zijn losse toets en heldere kleurgebruik zette hij beelden op het canvas die iedereen kon herkennen. De schilderijen van Kitaj zijn doorgaans visuele verhalen. Verhalen waarin sociale vraagstukken, politiek, seksualiteit maar ook autobiografische motieven zoals zijn Joodse achtergrond regelmatig de hoofdrol spelen. De invloed van schrijvers en filosofen zoals Kafka, Kierkegaard en Walter Benjamin was ook voelbaar net als die zijn geliefde schilder Cézanne. Marco Livingstone illustreert dit aan de hand van korte citaten uit interviews en brieven hoe deze verhalen hun weg hebben gevonden naar het canvas.
In het boek zijn meerdere werken opgenomen waarop je kunt zien dat Kitaj bewust de grens tussen erotiek en pornografie opzocht en deze overschreed om op het terrein van het laatstgenoemde terecht te komen. Hiermee streek hij tegen de haren in van de feministische beweging die in dit soort werk niet alleen als vrouwonvriendelijk zag maar het als visueel geweld betitelde. Kitaj vergoelijkte zijn keuze door aan te geven dat erotiek voor hem een motief was als ieder ander voor hem belangrijk gegeven. Ten slotte kon hij het niet laten om de feministen een relatieverende spiegel voor te houden zoals blijkt het volgende citaat: "I don't really know what pornography is or what art is. I am a strong feminist but feminism, like socialism and modernism and humanism, has many different faces".
Zijn laatste grote tentoonstelling in het Verenigd Koninkrijk, in het Tate in 1994, was een grote flop. De Engelse pers gaf een vrijwel unaniem negatief oordeel. Het raakte Kitaj enorm. Hij was ontdaan na deze storm van onverwachte kritiek. In de voorbereiding van de tentoonstelling had hij juist met hernieuwde energie aan enkele doeken gewerkt. De teleurstelling was de voorbode van zijn definitieve afscheid van het Verenigd Koninkrijk en zijn terugkeer naar de Verenigde Staten in 1997. Doorslaggevend hierbij was de dood van zijn tweede vrouw Sandra Fisher, die vlak na de tentoonstelling overleed aan een hersenbloeding. Voor Kitaj waren de dood van zijn vrouw en de in zijn ogen valse Engelse kritiek met elkaar verbonden. Hij verweet de critici dat zij indirect bloed aan hun handen hadden. Hij sprak zelfs van de Tate war.
Na zijn terugkeer in de Verenigde Staten pakte hij de draad van het schilderen weer op met het symbolisch getitelde werk Death pitches a Curve (My First American Picture). Veel van zijn latere werk zou echter in het teken komen te staan van zijn overleden vrouw Sandra. In de tien jaar die liggen tussen zijn aankomst in de Verenigde Staten en zijn overlijden in 2007, heeft hij hard gewerkt aan het uitbreiden van zijn oeuvre. Zijn toets werd nog losser dan die al was en de hoeveelheid verf die hij gebruikte nam zienderogen af. De laatste zelfportretten uit 2007 die ook in het boek zijn opgenomen, bestaat uit slechts enkele losse lijnen die met gekleurde vlekken zijn opgevuld.
Marco Livingstone weet met veel verstand van zaken en smaak te vertellen over Kitaj en zijn oeuvre. In ongeveer vijftig bladzijden tekst wordt de lezer door het leven van Kitaj geloodst om de kijker daarna in 258 afbeeldingen kennis te laten maken met zijn oeuvre. Een geslaagde verhouding tussen woord en beeld. Op de voorkant van het boek prijkt een sticker met de mededeling dat dit The Definitive Monograph is. Natuurlijk is het oeuvre van Kitaj door zijn overlijden in 2007 als geheel te overzien en als zodanig te categoriseren en analyseren. Maar zoals de auteur zelf aangeeft heeft het werk van Kitaj tijd nodig om gewaardeerd te worden. Het kost meer dan een vluchtige blik om het Kitaj's schilderijen en tekeningen op waarde te kunnen schatten. Of dit dé definitieve versie van het boek is, valt nog te bezien. Wel is zeker dat het op dit moment hét boek over Kitaj is. Een aanrader.
Marco LivingstoneKitaj
304 bladzijden
Prijs £ 48,00
Phaidon Press
ISBN 9780714857510
Uitgegeven november 2010