Ingrid Commandeur en Trudy van Riemsdijk-Zandee. Robert Smithson: Art in Continual Movement
Zaterdag 21 april 2012

Omslag van Ingrid Commandeur en Trudy van Riemsdijk-Zandee. Robert Smithson: Art in Continual Movement  (Alauda Publications, 2012)Ondanks dat beeldend kunstenaar Robert Smithson in 1973 op slechts 35-jarige leeftijd overleed en een beperkt aantal werken achterliet, is zijn invloed op de kunstwereld groot. Het bekendst werd Smithson met zijn Land Art: kunstwerken die buiten een museale omgeving op een specifieke locatie zijn gecreëerd. In Nederland is ook één van zijn Land Art-projecten te vinden en wel in Emmen. Daar valt sinds 1971 zijn Broken Circle/Spiral Hill te bewonderen dat deel uit maakte van de tentoonstelling Sonsbeek buiten de perken. Het is één van de slechts drie bewaard gebleven Land Art werken van Smithson ter wereld. In het boek Robert Smithson: Art in Continual Movement kunnen we kennismaken met zijn oeuvre, het tijdgewricht waarin hij werkte en Broken Circle/Spiral Hill in het bijzonder.

Land Art is een relatief nieuwe kunstvorm die gedeeltelijk als protest tegen de steeds commercieel wordende kunstwereld is ontstaan. Bij Land Art maakt de kunstenaar on site een kunstwerk van doorgaans natuurlijke materialen dat in en met het omliggende landschap onlosmakelijk verbonden is. Doordat de werken bloot staan aan de elementen en vaak van vergankelijke materialen zijn gemaakt, is het werk aan erosie onderhevig. Door het tijdelijke karakter van het werk, de vaste plek waar het zich bevindt en het 'aardse' materiaalgebruik wordt de kunstmarkt op grote afstand gehouden.

Voordat Robert Smithson zich met Land Art bezighield, had hij al van tal van andere kunstuitingen geproefd zoals collagetechniek en het werken met neonverlichting. Zijn naam zal echter altijd in verband worden gebracht met Land Art. Eind zestiger jaren van de vorige eeuw maakte hij zijn eerste werken in dit genre en bleef dat doen tot aan zijn vroegtijdige dood als gevolg van een vliegtuigongeluk in 1973. Zijn Land Art kunstwerk Broken Circle, Spiral Hill in Emmen is &eaute;én van zijn meest kenmerkende werken.

In het boek Robert Smithson: Art in Continual Movement staat Broken Circle, Spiral Hill centraal. Thematisch wordt het werk in een kunsthistorische context geplaatst waaronder: film als medium van transformatie, de relatie tussen kunst, maatschappij, wetenschap, museum en media, toeschouwersmodellen en de betekenis van documentatie. Het onderzoek voor deze monografie werd verricht in nauwe samenwerking met Nancy Holt, de weduwe van Smithson en de Smithson Estate/James Cohan Gallery in New York. Deze betrokkenheid is duidelijk zichtbaar in de doorwrochte essays.

Neem nu het essay van Vivian van Saaze over de documentatie die er van het werk Broken Circle, Spiral Hill bewaard is gebleven. Op een uiterst prettige wijze legt de auteur uit welke speciale rol documentatie speelt bij Land Art. Aan de hand van enkele goed gekozen citaten uit brieven die Smithson stuurde naar Nederlandse betrokkenen, wordt duidelijk hoe betrokken Smithson bij zijn werk was ook nadat het werk 'af' was:

After all the time and effort I put into the work, I hope they don't destroy it. To me the project is still in developement, therefor the 'show' is not over. Ultimately, finishing the work would involve completing the film Broken Circle, Spiral Hill

Zoals uit onder andere dit citaat blijkt, maakt een te produceren film over het project integraal deel uit van het kunstwerk. Dat geldt ook voor de foto's die van het werk gemaakt moesten worden. Smithson is daarin ook heel specifiek:

... could you see that the plumbness of the slope is fixed. As soon as the slope is flattened so there is a clear view of the edge of the piece from Spiral Hill. (see snapshot that I left for you). Have your photographer take pictures. Hope this is done very quick. Please send me the photographs right away. If there's any foam or debris in the canal, please remove it before photographing. That can be done with a large piece of cheap cloth, 3 feet wide/6 feet long, held by two persons one on the dock side of the canal, gentle move over the surface of the water as often as necessary, to remove all foam... Throw the foam up unto the sand at the end of the canal. In between cleanings the cloth can be washed in the lake.

De vraag bij een werk als dit is ook wat te doen wanneer in de loop der tijd het door erosie, vegetatie en gebruik een ander aangezicht heeft gekregen dan op het moment dat het werd opgeleverd? Mag er worden ingegrepen en zo ja hoe dan? De auteur schetst hoe de correspondentie tussen Smithson, na zijn overlijden Nancy Holt en de Nederlandse betrokkenen hierin richtinggevend zijn.

De gedegenheid en liefde voor deze uitgave is ook terug te zien in de vormgeving. Zo zijn de oorspronkelijke tekeningen en foto's onberispelijk gereproduceerd en zijn de in het boek opgenomen krantenknipsel op dunner papier gedrukt dan de andere teksten waardoor de leeservaring nog meer wordt verrijkt. Voor het eerst is het archiefmateriaal rondom Broken Circle/Spiral Hill bijeengebracht en in boekvorm verschenen en het had niet beter kunnen gebeuren want vorm en inhoud zijn subtiel verenigd in dit prachtige eerbetoon aan Robert Smithson.

Ingrid Commandeur en Trudy van Riemsdijk-Zandee (redactie), Max Andrews, Eric C. H. de Bruyn, Stefan Heidenreich, Sven Lütticken, Anja Novak, Vivian van Saaze (auteurs), Esther Krop (vormgeving)
Robert Smithson: Art in Continual Movement
240 bladzijden
Prijs € 39,95
Alauda Publications
ISBN 9789081531481
Verschenen maart 2012
Links bij dit artikel: