Niets is vermakelijker dan de ijdele mens. De ijdelheid dat een ideaal belangrijker is dan het hier en nu. Het schoonheidsideaal is wat dat betreft het ultieme ideaal. Fortuinen worden en zijn besteed om schoonheid te verkrijgen of te behouden. Zichtbare ouderdom is een spook dat verjaagd moet worden. Vooral vrouwen worden door dit ouderdomsfantoom geplaagd. Geen middel, hoe duur, pijnlijk of ridicuul ook, laten zij onbenut.

De verleiding van een schoonheidsproduct werkt het beste wanneer het product wordt omschreven met quasi-wetenschappelijke teksten en wanneer de producten ingrediënten hebben die je amper kunt uitspreken. Zo is er momenteel een De-Age & Re-Lift Cream in omloop met hyaluronzuur voor een hydraterende werking die ook nog eens de vochtretentie bevordert. Uiteraard zorgt de aanwezige iriswortel, rijk aan isoflavonen (fyto-oestrogenen) voor een stimulatie van de eiwitsynthese en uiteraard ontbreekt ook een eiwithydrolysaat uit witte lupinen niet. Deze stimuleert de biosynthese van eiwitten en vetten in de opperhuid, verbetert de samenhang tussen de huidcellen en versterkt zo de natuurlijke barrièrefunctie van de huid. Je ziet de onnozele maar intens gelukkige gebruikers al voor je: zó veel gebundelde kennis in dat kleine potje!

Dat je niet weet wat het zalfje doet en of het überhaupt werkt, is de gebruiker op dat moment een zorg. Zij (soms een hij maar toch vaker een zij) koestert bij het aanbrengen heel even de illusie dat de strijd tegen het lichamelijk verval te winnen is. Rimpels en algehele lichaamsverslapping worden door enkele simpele streken met het zalfje op afstand gehouden. Ach, vanitas vanitatum et omnia vanitas.

uit: Les Tortures Volontaires door Annette Messager (Hatje Cantz, 2013)

De Franse kunstenares Annette Messager (1943) heeft dit thema verwerkt in haar werk Les Tortures Volontaires dat in 1972 ontstond. Voor deze installatie zocht ze beelden in tijdschriften van vrouwen (en een enkele man) die zich vrijwillig lieten onderwerpen aan schoonheidsbevorderende ingrepen. Van zalfjes en smeerseltjes tot mechanisch aangedreven apparaten. Van deze beelden maakte ze fotografische afdrukken die gezamenlijk wandvullend de spot dreven met de ijdele mens. Onlangs vond ze 81 foto's uit de reeks Les Tortures Volontaires terug die ze niet had gebruikt in haar wandinstallatie. Deze foto's zijn nu voor het eerst gebruikt in de het gelijknamige boek dat vorige maand bij uitgeverij Hatje Cantz is verschenen.

uit: Les Tortures Volontaires door Annette Messager (Hatje Cantz, 2013)

De foto's zijn goed voor de lachspieren. Ruim veertig jaar geleden was het natuurlijk niet anders dan nu. Nog steeds smeren we er lustig op los in de hoop dat het hyaluronzuur, de iriswortel en de eiwithydrolysaat uit witte lupinen hun werk doen. En natuurlijk hebben we nu apparaten voor het verstevigen van billen, borsten en benen. Maar de mooiste opnamen zijn die waarop een ingreep of een apparaat te zien is waar we nu geen heil meer in zien. Deze mislukte toepassingen geven de wanhoop pas echt goed weer. De vrijwillige kwelling heeft tot niets geleid. De twintigers en dertigers die Annette Messager uit de tijdschriften knipte en in haar werk een plaats gaf, zijn nu zelf onherroepelijk ten prooi gevallen aan fysiek verval. Smeersel of geen smeersel.

Maar meer nog dan een lachspiegel is het boek Les Tortures Volontaires van Annette Messager een weerspiegeling van de condition humaine. De strijd van de mens om het tijdelijke bestaan te verlengen, de schoonheid te bewaren en weten dat het tot mislukken gedoemd is.

uit: Les Tortures Volontaires door Annette Messager (Hatje Cantz, 2013)

Het boek zelf is één van de fraaiste boeken die ik dit jaar in handen heb gehad. De foto's zijn zorgvuldig gereproduceerd en op zwaar papier afgedrukt. De bladen worden samen met de omslag door middel van een over de rug en binnenzijde van het boek gespannen stuk touw bijeengehouden. Het geheel is gevat in een keurige schuifdoos. Wat mij betreft een juweeltje qua vorm en inhoud. Een absolute aanrader!

Annette Messager
Les Tortures Volontaires
92 bladzijden
ISBN 978-3-7757-3686-2
Prijs € 48,00
Uitgegeven door Hatje Cantz
Verschenen juni 2013