In de kunst is het thema moeder-met-kind met recht een klassieker te noemen. Vele vierkante kilometers canvas en fotopapier zijn aan dit thema besteed. Er bestaat echter ook nog een relatief onbekend sub thema: verborgen moeder met kind. Dat klinkt bijzonder en dat is het ook zo leert ons het boek The Hidden Mother van Linda Fregni Nagler dat onlangs bij MACK verscheen. Daarin kunnen we kennismaken met ruim duizend foto's voor circa 1930 van kinderen en hun verborgen moeders.

Wanneer je aanvankelijk de uitgeverstekst voor The Hidden Mother leest, dan loop je niet direct warm voor het boek. Want is moeders-met-kinderen niet een al (te) beproefd thema? En wanneer je dat thema dan ook nog eens bijna halveert wat blijft er dan nog van over? Maar wat blijkt: minder is in dit geval meer!

Je kunt je helemaal voorstellen hoe een dergelijke collectie foto's ontstaat: je vindt op internet of een rommelmarkt een oude foto van een kind waarbij je bij nader inzien ook nog een stukje van een moeder kunt ontwaren. Ze houdt haar jonge telg stevig vast zodat ze fotograaf zijn werk kan doen. Alles wat je van haar kunt zien, is een paar handen. Aanvankelijk denk je dat het hier om een bijzondere opname gaat. Zo vaak zul je een dergelijke foto niet tegenkomen toch?

Uit: Linda Fregni Nagler. The Hidden Mother (MACK, 2013)

En dan begint het. Je vindt een tweede exemplaar. Ook deze keer staat het kind prominent op de foto en zie je wanneer je nog eens goed kijkt een fragment van de moeder. Haar hoofd probeert ze te verbergen achter de rug van haar kind. Gelukkig mislukt. Daarna vind je nog een derde exemplaar. Die is nog intrigerender dan de vorige want je ziet de moeder gedrapeerd onder een kleed terwijl ze haar kind fixeert voor de camera. Op een vierde exemplaar draagt de moeder het kleed als een boerka en zijn moeder en de stoel waar ze op zit niet meer goed van elkaar te onderscheiden. Daarna is er geen houden meer aan.

Uit: Linda Fregni Nagler. The Hidden Mother (MACK, 2013)

Een paar jaar later heb je duizenden opnamen van kinderen waarbij de moeder als een gedeeltelijk zichtbaar fantoom onder, boven, achter of naast het centrale kind aanwezig is. Met zo veel opnamen weet je dat toeval uitgesloten is. Wat is er aan de hand? Natuurlijk is er een technisch aspect. Zeker voor 1900 had je te maken met lange belichtingstijden waarbij het nodig is dat het kind zo stil mogelijk zit voor een zo scherp mogelijke opname. Maar dat verklaart niet alles. Want waarom zou de moeder niet in beeld mogen samen mét het kind? Of wat te denken van de foto's waarbij de moeder bij het afdrukken van de opname simpelweg is weg geretoucheerd?

Uit: Linda Fregni Nagler. The Hidden Mother (MACK, 2013)

Dat is het intrigerende van het boek. Je weet het niet. Met meer dan duizend foto's die in het boek zijn opgenomen kun je met eigen ogen aanschouwen dat er meer aan de hand is. Al bladerend doemen hypothesen in je op zonder dat je ze kunt toetsen. Ook bouw je ondertussen aan een taxonomie van de verborgen moeders. Zo tekenen zich steeds duidelijker enkele categorieën af: moeder-achter-kind, moeder-onder-kleed, moeder-weggepoetst, enzovoorts. En zo wordt ongewild toch nog de onzichtbare moeder de hoofdfiguur van het boek. The Hidden Mother is een fraai verzorgde aanrader!