Brigitte Schuster. Book Designers from the Netherlands
Maandag 9 juni 2014

Omslag van Brigitte Schuster. Book Designers from the Netherlands (Brigitte Schuster Éditeur, 2014)In het rijtje van befaamde en typisch Nederlandse exportproducten als kaas, bloembollen en DJ's mag wat mij betreft (nog) een vreemde eend in de bijt worden toegevoegd: het fraai vormgegeven boek. Ondanks dat de boekenmarkt onder steeds grotere financiële druk gebukt gaat, weet het Nederlandse boek ieder jaar weer nationaal en internationaal in de belangstelling te staan. Iemand die dat is opgevallen is de Duitse Brigitte Schuster. Zij studeerde Type & Media op de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag waar ze in het kader van haar afstudeerproject interviews begon af te nemen met Nederlandse boekontwerpers. Ondanks dat ze ondertussen was afgestudeerd, zette ze haar interviews voort en deze zijn onlangs gebundeld in een zeer fraaie uitgave: Book Designers from the Netherlands.

Nederland heeft voor een klein taalgebied en dus een relatief kleine afzetmarkt voor boeken wel een enorm aantal boekvormgevers van naam. Dat is ook het eerste dat opvalt aan het boek van Brigitte Schuster. Op de omslag prijken de namen van de geïnterviewden: Joost Grootens, Karen Polder, Ron van Roon, Francoise Berserik, Armand Mevis, Hansje van Halem, Walter Nikkels, Robbert & Oscor Schrover, Caroline de Lint, Bram de Does, Tessa van der Waals en Adriaan de Jonge. Een indrukwekkende en nog niet eens uitputtende lijst. Grote ontbrekende maar meermalen genoemde boekvormgever is uiteraard Irma Boom.

Schuster heeft de geïnterviewden de hemd van het lijf gevraagd waarbij ze duidelijk heeft laten merken het werk van de persoon in kwestie goed te kennen. Zo leidde het tweegesprek met Joost Grootens uiteraard al snel tot zijn vele 'atlas'-werken en vragen als Hoe kun je zo veel data verwerken in een boekwerk en het toch leesbaar houden of Hoe ga je om met grids waarin de data is gestructureerd? De meesten legt ze naast specifieke ook enkele algemee vragen voor over bijvoorbeeld de toekomst van het boek. Daarover straks meer.

uit: Brigitte Schuster. Book Designers from the Netherlands (Brigitte Schuster Éditeur , 2014)
Fraaie binding van Book Designers from the Netherlands

Maar ook meer persoonlijke vragen schuwt ze niet. Zo vraagt ze Grootens (maar ook anderen) of je riant van boekvormgeven kunt leven. Het antwoord is ontluisterend. Het is niet alleen een heel duidelijk 'nee' maar in sommige gevallen zo geeft Grootens aan moet er geld bij. Ook Ron van Roon is duidelijk wat betreft de pecunia. Het ontwerpen van boekomslagen mag niet meer kosten dan een paar honderd euro. Zijn stelregel is: doe je meer dan vier uur over een omslagontwerp dan moeten er alarmbellen gaan rinkelen. Wanneer je deze en andere voorbeelden leest dan is een wonder te noemen dat er nog zo veel fraaie boeken in de schappen liggen.

Meerdere keren in het boek wordt architectuur in verband gebracht met het ontwerpen van boeken. Voor mij was dat een nieuw verband maar bij nader inzien een volstrekt logische. Een boek is net als gebouw een gebruiksvoorwerp waarbij de functie in grote mate leidend is voor het ontwerp. De mate van vrijheid die je als boekontwerper hebt, hangt in sterke mate af van het onderwerp en de ruimte die de opdrachtgever je geeft.

Die door de opdrachtgever gegeven (of door de opdrachtnemer genomen) ruimte bepaalt de werkzaamheden van de ontwerper. In sommige gevallen is de opdracht sterk ingekaderd en beperkt tot (bijvoorbeeld) het ontwerpen van een omslag terwijl de rest van het boek al gereed is (andersom kan ook). Maar in andere gevallen heeft de ontwerper te maken met een grote hoeveelheid tekst en documenten en wordt hem/haar gevraagd met deze ingrediënten het tot een kant en klaar geheel te smeden. Dan zit je niet alleen op de stoel van de vormgever maar ook op die van de redacteur.

Ik zou nog even terugkomen op de toekomst van het boek. De meeste ontwerpers zien de toekomst niet somber tegemoet. Ook een e-boek moet per slot van rekening worden vormgegeven. En wanneer je het boek van Brigitte Schuster in de hand hebt, smelten je zorgen helemaal als sneeuw voor de zon. Geen elektronisch boek kan de tactiele ervaring vervangen van het in je handen houden van dit fraai verzorgde boek met een bijzondere bindwijze (van Geertsen uit Nijmegen), twee losse leeslinten of het fluweelzachte papier (Soporset woodfree offset, voor de liefhebber en dat zijn we toch allemaal...) van de band. Meer dan genoeg reden voor boekliefhebbers om deze uitgave fysiek in de boekenkast te willen hebben staan!

Brigitte Schuster
Book Designers from the Netherlands
256 bladzijden
ISBN 978-3-033-04259-9
Prijs € 39,50
Brigitte Schuster Éditeur
Verschenen mei 2014

Links bij dit artikel: