Anderhalf jaar geleden besprak ik het boek Shadow Catchers. Camera-less Photography waarin een overzicht werd gegeven van fotografen als Pierre Cordier, Susan Derges, Adam Fuss, Garry Fabian Miller en Floris Neusüss, die zonder gebruik te maken van een fotocamera tóch in staat waren fotografische werken te maken. Het boek vormt een prachtige inleiding dat verleidde om uitgebreider kennis te maken met deze fotografen. Met de komst van het boek Floris Neusüss. Traumbilder Fotografien 1958 bis 1983, dat onlangs verscheen bij Hatje Cantz, is het nu ook mogelijk om meer te weten te komen over de fotografische werken van Floris Neusüss. Het boek vormt de catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in het Münchner Stadtmuseum waar nog tot en met 14 oktober 2012 de foto's van Floris Neusüss te bewonderen zijn.

Zoals de kennismaking met Floris Neusüss in het andere boek al deden vermoeden, heeft Neusüss een onconventionele houding ten opzichte van fotografie. Zo gebruikte hij niet altijd een camera om een beeld te vangen maar greep terug naar de meest rudimentaire manier om een weergave te vereeuwigen: een fotogram. In vele opzichten lijken deze werken op de eerste resultaten van de experimenten van fotografiepionier Henry Fox Talbot. Ook hij begon met vastleggen van schaduwen en contouren op lichtgevoelig materiaal. Neusüss maakte vele fotogrammen en de bekendste zijn van levensgrote, vrouwelijke naakten. Deze feeërieke figuren lijken te zweven op het papier.

Floris Neusüss o.T., Körperauflösung (Feuer), Kassel 1977
uit: Floris Neusüss. Traumbilder. Fotografien 1958 bis 1983 (Hatje Cantz, 2012)

Maar in veel gevallen is voor Neusüss een fotografische afgedruk niet het eindresultaat maar slechts het begin. Het rijk geïllustreerde Floris Neusüss. Traumbilder Fotografien 1958 bis 1983 laat hiervan meerdere voorbeelden zien. Onder de gezamenlijke titel Körperauflössung worden levensgrote afdrukken van menselijke gestalten aan de elementen blootgesteld. In zandvlakten, vijvers, binnensteden en op stranden worden de uitgeknipte figuren begraven, ondergedompeld, verbrand of aan de invloeden van eb en vloed overgeleverd. Het resultaat is verontrustend.

Floris Neusüss maakte ook volstrekt ander, meer conventioneel werk. Zo maakte hij in 1962 een serie opnamen van één van het oudste nog in leven lid van de Dada-beweging: Hannah Höch. Zij was ondertussen min of meer in de vergetelheid geraakt. Pas een jaar voor de opnamen van Neusüss kwamen de tekenen van (inter)nationale erkenning voor haar rol in de kunstgeschiedenis . Zo werd er een tentoonstelling georganiseerd waar haar werk van 1918 tot en met 1961 was te bewonderen en kwamen haar collages opnieuw in de belangstelling te staan doordat popart haar geliefde medium omarmde. Neusüss' portretten van deze grande dame der dadaïsten zijn ontwapenend. We zien haar in haar atelier (nog steeds) aan het werk terwijl Höch zich laat verleiden tot het maken van enkele bijzondere opnamen.

uit: Floris Neusüss. Traumbilder. Fotografien 1958 bis 1983 (Hatje Cantz, 2012)

Floris Neusüss. Traumbilder Fotografien 1958 bis 1983 laat nog veel meer facetten van deze veelzijdige fotograaf zien. Het is ook voornamelijk een beeldenboek geworden waarbij woorden ondergeschikt zijn aan het visuele. De kijker mag zelf het rijke oeuvre van Neusüss verkennen zonder op voorhand al te veel door meningen van kenners te worden gestuurd.